Üniversite Öğrencilerinin Alanlarına Yönelik Akademik Benlik Algısı Ölçeğinin Geliştirilmesi

Akın Karakuyu; Gürbüz Ocak

doi:10.53478/yuksekogretim.1465119

Research Article

Üniversite Öğrencilerinin Alanlarına Yönelik Akademik Benlik Algısı Ölçeğinin Geliştirilmesi

Year 2025, Volume: 15 Issue: 1, 155 - 168, 30.04.2025

Akın Karakuyu , Gürbüz Ocak

Abstract

Bu çalışmanın amacı üniversite öğrencilerinin alanlarına yönelik akademik benlik algılarını belirlemek amacıyla bir ölçme aracı geliştirmektir. Araştırmanın yöntemi karma yöntem deseni ise keşfedici ardışık desendir. Araştırmanın örneklemini uygun örnekleme tekniği ile belirlenen 309 üniversite öğrencisi oluşturmaktadır. Verilerin toplanmasında hem nitel hem nicel veri toplama yöntemleri kullanılmıştır. Nitel veriler literatür taraması ile, nicel veriler ise nitel verilerin analizinden elde edilen taslak Üniversite Öğrencilerinin Alanlarına Yönelik Akademik Benlik Algısı Ölçeği (ÜÖAYABÖ) ile toplanmıştır. Nitel verilerin analizinde içerik analizi, nicel verilerin analizinde ise açımlayıcı faktör analizi (AFA) ve doğrulayıcı faktör analizleri (DFA) kullanılmıştır. Araştırmanın sonuçlarına göre; geliştirilen ölçeğin Cronbach alfa iç tutarlık katsayısı 0,976’dır. Ölçme aracı toplam varyansın %69,849’unu açıklamaktadır. AFA sonucunda ölçeğin 3 alt boyut ve 27 maddeden oluştuğu tespit edilmiştir. DFA sonucunda ise ölçeğin x²/df değeri 2,40, RMSEA değeri 0,068 olarak bulunmuştur. AFA ve DFA sonucunda üniversite öğrencilerinin alanlarına yönelik akademik benlik algılarını belirleyebilecek geçerli ve güvenilir bir ölçme aracı geliştirilmiştir.

Keywords

Akademik Benlik Algısı, Üniversite Öğrencileri, Ölçek Geliştirme

References

Arseven, A. D. (1986). Benlik tasannu okut gelişimi ve başarısı ile ilişkisi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(1), 15-26.
Aydın, F. (2011). Ortaöğretim öğrencilerinin coğrafya dersine yönelik akademik benlik düzeylerinin değerlendirilmesi. Electronic Turkish Studies, 6(1), 663-677.
Baran, M. L., & Jones, J. E. (2016). Mixed Methods Research for Improved Scientific Study. IGI Global.
Bracken, B. A., Bunch, S., Keith, T. Z., & Keith, P. B. (2000). Child and adolescent multidimensional self-concept: A five-instrument factor analysis. Psychology in the Schools, 37(6), 483-493.
Büyüköztürk, Ş. (2012). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Pegem Akademi Yayıncılık.
Byrne, B. M., & Shavelson, R. J. (1986). On the structure of adolescent self-concept. Journal of Educational Psychology, 78(6), 474-481.
Cantekin, Ö. F., & Gökler, R. (2019). Matovu akademik benlik kavramı ölçeğinin Türkçeye uyarlanması. Social Sciences, 14(4), 1355-1366. https://doi.org/10.29228/TurkishStudies.22993
Cevher, F. N., & Buluş, M. (2006). Okul öncesi eğitim kurumlarına devam eden 5-6 yaş çocuklarında akademik benlik saygısı. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 20, 28–39.
Cokley, K. O. (2000). An investigation of academic self-concept and its relationship to academic achievement in African American college students. Journal of Black Psychology, 26, 148-164.
Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G., & Büyüköztürk, Ş. (2012). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik: SPSS ve LISREL uygulamaları. Pegem Akademi Yayıncılık.
Crocker, J., & Canvello, A. (2012). Self and identity: Dynamics of persons and their situations. In K. Deaux & M. Snyder (Eds.), The Oxford handbook of personality and social psychology (pp. 263-286). Oxford University Press.
Dadandı, İ. (2017). Genel yetenek, akademik benlik kavramı, akademik öz-yeterlik, benlik saygısı, öğrenci bağlılığı ve akademik başarı arasındaki ilişkiler [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Karadeniz Teknik Üniversitesi.
Demirel Dingeç, Ş., & Sak, U. (2023). Türkiye’deki liselerde büyük balık küçük gölet etkisi. Trakya Eğitim Dergisi, 13(3), 1602-1621. https://doi.org/10.24315/tred.1172710
George, D., & Mallery, P. (2003). SPSS for Windows Step by Step: A simple guide and reference. 11.0 Update (4th ed.). Allyn & Bacon.
Güntan, D. (2008). İlköğretim sekizinci sınıf öğrencilerinin İngilizce dersindeki akademik benlikleriyle başarıları arasındaki ilişkilerin incelenmesi [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi.
Granero-Gallegos, A., Baena-Extremera, A., Escaravajal, J. C., & Baños, R. (2021). Validation of the Academic Self-Concept Scale in the Spanish University Context. Education Sciences, 11(10), 653. https://doi.org/10.3390/educsci11100653
Green, J., Nelson, G., Martin, A. J., & Marsh, H. (2006). The causal ordering of self-concept and academic motivation and its effect on academic achievement. International Education Journal, 7(4), 534-546.
Hanan, R., Shabana, K., & Mona, T. E. N. (2016). Relationship between academic self-concept and students’ performance among school age children. American Journal of Nursing Science, 5(6), 295–302.
Hattie, J. (1992). Self-concept. Lawrence Erlbaum Associates, Inc.
Hooper, D., Coughlan, J., & Mullen, M. R. (2008). Structural equation modelling: Guidelines for determining model fit. Electronic Journal of Business Research Methods, 6(1), 53–60.
Iyengar, R. G., Gouri, G. P., & Kumar, M. (2021). Psychometric properties of the academic self concept scale among Indian CBSE school students. National Journal Community Medicine, 12(11), 350–355. https://doi.org/10.5455/njcm.20211016025414
Kalkan, A., Bakioğlu, F., & Toprak, Y. (2020). Akademik özgüven ölçeğinin (AÖÖ) geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Milli Eğitim Dergisi, 49(225), 319–342.
Karagöz, Y. (2016). Uygulamalı istatistiksel analizler. Nobel Yayıncılık.
Karasakaloğlu, N., & Saracaloğlu, A. S. (2009). Sınıf öğretmeni adaylarının Türkçe dersine yönelik tutumları, akademik benlik tasarımları ile başarıları arasındaki ilişki. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(1), 343–362.
Kenç, M. F., & Oktay, B. (2002). Akademik benlik kavramı ve akademik başarı arasındaki ilişki. Eğitim ve Bilim, 27(124), 71–79.
Koç, Ö. (2011). İlköğretim öğrencilerinin Türkçe dersindeki akademik benlik kavramlarının başarılarına etkisinin incelenmesi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi.
Kuzgun, Y. (2008). Akademik benlik kavramı ölçeği el kitabı. Nobel Yayıncılık.
Marsh, H. W. (1987). Self-description questionnaire – III manual. University of Western Sydney.
Marsh, H. W., Byrne, B. M., & Shavelson, R. J. (1988). A multifaceted academic self-concept: Its hierarchical structure and its relation to academic achievement. Journal of Educational Psychology, 80(3), 366–380. https://psycnet.apa.org/doi/10.1037/0022-0663.80.3.366
Marsh, H. W. (1990). The structure of academic self-concept: The Marsh/Shavelson model. Journal of Educational Psychology, 82(4), 623–636. https://doi.org/10.1037/0022-0663.82.4.623
Melekoğlu, M. A., & Wilkerson, K. L. (2013). Motivation to read: How does it change for struggling readers with and without disabilities?. Online Submission, 6(1), 77–88.
Özdamar, K. (2002). Paket programlarla istatistiksel veri analizi–1 (4. Baskı). Kaan Kitabevi.
Pajares, F., & Schunk, D. H. (2002). Self and self-belief in psychology and education: An historical perspective. In J. Aronson (Ed.), Improving academic achievement (pp. 5–22). Academic Press.
Preckel, F., Schmidt, I., Stumpf, E., Motschenbacher, M., Vogl, K., & Schneider, W. (2017). A test of the reciprocal-effects model of academic achievement and academic self-concept in regular classes and special classes for the gifted. Gifted Child Quarterly, 61(2), 103–116. https://doi.org/10.1177/0016986216687824
Prince, D., & Nurius, P. S. (2014). The role of positive academic self-concept in promoting school success. Children and Youth Services Review, 43, 145–152.
Sanchez, F. J. P., & Roda, M. D. S. (2003). Relationships between self-concept and academic achievement in primary students. Electronic Journal of Research in Educational Psychology and Psychopedagogy, 1(1), 95–120.
Senemoğlu, N. (1990). Öğrenci giriş nitelikleri ile öğretme-öğrenme süreci özelliklerinin matematik derslerindeki öğrenme düzeyini yordama gücü. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5, 259–270.
Shavelson, R. J., Hubner, J. J., & Stanton, G. C. (1976). Self-concept: Validation of construct interpretations. Review of Educational Research, 46(3), 407–441.
Sheldrake, R. (2016). Confidence as motivational expressions of interest, utility, and other influences: Exploring under-confidence and over-confidence in science students at secondary school. International Journal of Educational Research, 76, 50–65.
Shephard, R. J. (1997). Curricular physical activity and academic performance. Pediatric Exercise Science, 9(2), 113–126.
Song, I. S., & Hattie, J. A. (1984). Home environment, self-concept, and academic achievement: A causal modeling approach. Journal of Educational Psychology, 76, 1236–1281.
Şen Akçay, Z., & Senemoğlu, N. (2020). Fizik dersi akademik özgüven ölçeği geliştirme çalışması. Kastamonu Education Journal, 28(3), 1244–1252. https://doi.org/10.24106/kefdergi.3784
Şimşek, Ö. F. (2007). Yapısal eşitlik modellemesine giriş, temel ilkeler ve lisrel uygulamaları (s. 4–22). Ekinoks Yayınları.
Usta, H. G. (2017). Examination of the relationship between TEOG score (transition from basic to secondary education), self-confidence, self-efficacy and motivation level. Journal of Education and Practice, 8(6), 36–47.
Wang, J., & Wang, X. (2012). Structural equation modeling: Applications using M plus: Methods and applications. John Wiley & Sons.
Warash, B. G., & Markstrom, C. A. (2001). Parental perceptions of parenting styles in relation to academic self-esteem of preschoolers. Education, 121(3), 485–494.
Wolff, F., Nagy, N., Helm, F., & Möller, J. (2018). Testing the internal/external frame of reference model of academic achievement and academic self-concept with open self-concept reports. Learning and Instruction, 55, 58–66.
Yandı, A., & Köse, İ. A. (2013). Akademik ve genel benlik algısı envanteri’nin psikometrik özelliklerinin incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(2), 289–309.

Development of the Academic Self-Perception Scale for University Students’ Fields

Year 2025, Volume: 15 Issue: 1, 155 - 168, 30.04.2025

Akın Karakuyu , Gürbüz Ocak

Abstract

This study aimed to develop a measurement tool to assess university students’ academic self-perceptions in their respective fields. Utilizing an exploratory sequential mixed methods design, data were collected from a sample of 309 university students selected through convenience sampling. Qualitative data were gathered through a literature review, and quantitative data were obtained using the draft version of the Academic Self-Perception Scale, developed based on the qualitative findings. Content analysis was applied to qualitative data, while Exploratory Factor Analysis (EFA) and Confirmatory Factor Analysis (CFA) were conducted for quantitative data analysis. The Cronbach’s alpha coefficient of the final scale was 0.976, and the scale explained 69.849% of the total variance. EFA revealed three sub-dimensions and 27 items. CFA results indicated a χ²/df value of 2.40 and an RMSEA of 0.068. The findings confirm that the developed scale is a valid and reliable tool for assessing students’ academic self-perceptions.

Keywords

Academic Self-Perception, University Students, Scale Development

References

Arseven, A. D. (1986). Benlik tasannu okut gelişimi ve başarısı ile ilişkisi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(1), 15-26.
Aydın, F. (2011). Ortaöğretim öğrencilerinin coğrafya dersine yönelik akademik benlik düzeylerinin değerlendirilmesi. Electronic Turkish Studies, 6(1), 663-677.
Baran, M. L., & Jones, J. E. (2016). Mixed Methods Research for Improved Scientific Study. IGI Global.
Bracken, B. A., Bunch, S., Keith, T. Z., & Keith, P. B. (2000). Child and adolescent multidimensional self-concept: A five-instrument factor analysis. Psychology in the Schools, 37(6), 483-493.
Büyüköztürk, Ş. (2012). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Pegem Akademi Yayıncılık.
Byrne, B. M., & Shavelson, R. J. (1986). On the structure of adolescent self-concept. Journal of Educational Psychology, 78(6), 474-481.
Cantekin, Ö. F., & Gökler, R. (2019). Matovu akademik benlik kavramı ölçeğinin Türkçeye uyarlanması. Social Sciences, 14(4), 1355-1366. https://doi.org/10.29228/TurkishStudies.22993
Cevher, F. N., & Buluş, M. (2006). Okul öncesi eğitim kurumlarına devam eden 5-6 yaş çocuklarında akademik benlik saygısı. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 20, 28–39.
Cokley, K. O. (2000). An investigation of academic self-concept and its relationship to academic achievement in African American college students. Journal of Black Psychology, 26, 148-164.
Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G., & Büyüköztürk, Ş. (2012). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik: SPSS ve LISREL uygulamaları. Pegem Akademi Yayıncılık.
Crocker, J., & Canvello, A. (2012). Self and identity: Dynamics of persons and their situations. In K. Deaux & M. Snyder (Eds.), The Oxford handbook of personality and social psychology (pp. 263-286). Oxford University Press.
Dadandı, İ. (2017). Genel yetenek, akademik benlik kavramı, akademik öz-yeterlik, benlik saygısı, öğrenci bağlılığı ve akademik başarı arasındaki ilişkiler [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Karadeniz Teknik Üniversitesi.
Demirel Dingeç, Ş., & Sak, U. (2023). Türkiye’deki liselerde büyük balık küçük gölet etkisi. Trakya Eğitim Dergisi, 13(3), 1602-1621. https://doi.org/10.24315/tred.1172710
George, D., & Mallery, P. (2003). SPSS for Windows Step by Step: A simple guide and reference. 11.0 Update (4th ed.). Allyn & Bacon.
Güntan, D. (2008). İlköğretim sekizinci sınıf öğrencilerinin İngilizce dersindeki akademik benlikleriyle başarıları arasındaki ilişkilerin incelenmesi [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi.
Granero-Gallegos, A., Baena-Extremera, A., Escaravajal, J. C., & Baños, R. (2021). Validation of the Academic Self-Concept Scale in the Spanish University Context. Education Sciences, 11(10), 653. https://doi.org/10.3390/educsci11100653
Green, J., Nelson, G., Martin, A. J., & Marsh, H. (2006). The causal ordering of self-concept and academic motivation and its effect on academic achievement. International Education Journal, 7(4), 534-546.
Hanan, R., Shabana, K., & Mona, T. E. N. (2016). Relationship between academic self-concept and students’ performance among school age children. American Journal of Nursing Science, 5(6), 295–302.
Hattie, J. (1992). Self-concept. Lawrence Erlbaum Associates, Inc.
Hooper, D., Coughlan, J., & Mullen, M. R. (2008). Structural equation modelling: Guidelines for determining model fit. Electronic Journal of Business Research Methods, 6(1), 53–60.
Iyengar, R. G., Gouri, G. P., & Kumar, M. (2021). Psychometric properties of the academic self concept scale among Indian CBSE school students. National Journal Community Medicine, 12(11), 350–355. https://doi.org/10.5455/njcm.20211016025414
Kalkan, A., Bakioğlu, F., & Toprak, Y. (2020). Akademik özgüven ölçeğinin (AÖÖ) geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Milli Eğitim Dergisi, 49(225), 319–342.
Karagöz, Y. (2016). Uygulamalı istatistiksel analizler. Nobel Yayıncılık.
Karasakaloğlu, N., & Saracaloğlu, A. S. (2009). Sınıf öğretmeni adaylarının Türkçe dersine yönelik tutumları, akademik benlik tasarımları ile başarıları arasındaki ilişki. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(1), 343–362.
Kenç, M. F., & Oktay, B. (2002). Akademik benlik kavramı ve akademik başarı arasındaki ilişki. Eğitim ve Bilim, 27(124), 71–79.
Koç, Ö. (2011). İlköğretim öğrencilerinin Türkçe dersindeki akademik benlik kavramlarının başarılarına etkisinin incelenmesi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi.
Kuzgun, Y. (2008). Akademik benlik kavramı ölçeği el kitabı. Nobel Yayıncılık.
Marsh, H. W. (1987). Self-description questionnaire – III manual. University of Western Sydney.
Marsh, H. W., Byrne, B. M., & Shavelson, R. J. (1988). A multifaceted academic self-concept: Its hierarchical structure and its relation to academic achievement. Journal of Educational Psychology, 80(3), 366–380. https://psycnet.apa.org/doi/10.1037/0022-0663.80.3.366
Marsh, H. W. (1990). The structure of academic self-concept: The Marsh/Shavelson model. Journal of Educational Psychology, 82(4), 623–636. https://doi.org/10.1037/0022-0663.82.4.623
Melekoğlu, M. A., & Wilkerson, K. L. (2013). Motivation to read: How does it change for struggling readers with and without disabilities?. Online Submission, 6(1), 77–88.
Özdamar, K. (2002). Paket programlarla istatistiksel veri analizi–1 (4. Baskı). Kaan Kitabevi.
Pajares, F., & Schunk, D. H. (2002). Self and self-belief in psychology and education: An historical perspective. In J. Aronson (Ed.), Improving academic achievement (pp. 5–22). Academic Press.
Preckel, F., Schmidt, I., Stumpf, E., Motschenbacher, M., Vogl, K., & Schneider, W. (2017). A test of the reciprocal-effects model of academic achievement and academic self-concept in regular classes and special classes for the gifted. Gifted Child Quarterly, 61(2), 103–116. https://doi.org/10.1177/0016986216687824
Prince, D., & Nurius, P. S. (2014). The role of positive academic self-concept in promoting school success. Children and Youth Services Review, 43, 145–152.
Sanchez, F. J. P., & Roda, M. D. S. (2003). Relationships between self-concept and academic achievement in primary students. Electronic Journal of Research in Educational Psychology and Psychopedagogy, 1(1), 95–120.
Senemoğlu, N. (1990). Öğrenci giriş nitelikleri ile öğretme-öğrenme süreci özelliklerinin matematik derslerindeki öğrenme düzeyini yordama gücü. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5, 259–270.
Shavelson, R. J., Hubner, J. J., & Stanton, G. C. (1976). Self-concept: Validation of construct interpretations. Review of Educational Research, 46(3), 407–441.
Sheldrake, R. (2016). Confidence as motivational expressions of interest, utility, and other influences: Exploring under-confidence and over-confidence in science students at secondary school. International Journal of Educational Research, 76, 50–65.
Shephard, R. J. (1997). Curricular physical activity and academic performance. Pediatric Exercise Science, 9(2), 113–126.
Song, I. S., & Hattie, J. A. (1984). Home environment, self-concept, and academic achievement: A causal modeling approach. Journal of Educational Psychology, 76, 1236–1281.
Şen Akçay, Z., & Senemoğlu, N. (2020). Fizik dersi akademik özgüven ölçeği geliştirme çalışması. Kastamonu Education Journal, 28(3), 1244–1252. https://doi.org/10.24106/kefdergi.3784
Şimşek, Ö. F. (2007). Yapısal eşitlik modellemesine giriş, temel ilkeler ve lisrel uygulamaları (s. 4–22). Ekinoks Yayınları.
Usta, H. G. (2017). Examination of the relationship between TEOG score (transition from basic to secondary education), self-confidence, self-efficacy and motivation level. Journal of Education and Practice, 8(6), 36–47.
Wang, J., & Wang, X. (2012). Structural equation modeling: Applications using M plus: Methods and applications. John Wiley & Sons.
Warash, B. G., & Markstrom, C. A. (2001). Parental perceptions of parenting styles in relation to academic self-esteem of preschoolers. Education, 121(3), 485–494.
Wolff, F., Nagy, N., Helm, F., & Möller, J. (2018). Testing the internal/external frame of reference model of academic achievement and academic self-concept with open self-concept reports. Learning and Instruction, 55, 58–66.
Yandı, A., & Köse, İ. A. (2013). Akademik ve genel benlik algısı envanteri’nin psikometrik özelliklerinin incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(2), 289–309.

There are 48 citations in total.

Details

Primary Language	Turkish
Subjects	Program Development and Qualifications in Higher Education
Journal Section	Original Empirical Research
Authors	Akın Karakuyu 0000-0001-7370-5464 Gürbüz Ocak 0000-0001-8568-0364
Early Pub Date	April 30, 2025
Publication Date	April 30, 2025
Submission Date	April 4, 2024
Acceptance Date	August 14, 2024
Published in Issue	Year 2025 Volume: 15 Issue: 1

Cite

APA	Karakuyu, A., & Ocak, G. (2025). Üniversite Öğrencilerinin Alanlarına Yönelik Akademik Benlik Algısı Ölçeğinin Geliştirilmesi. Yükseköğretim Dergisi, 15(1), 155-168. https://doi.org/10.53478/yuksekogretim.1465119

Download Cover Image

Article Files

Full Text

TÜBA Higher Education Research / Review (TÜBA-HER) is indexed in ESCI, TR Dizin, EBSCO, and Google Scholar.

Publisher
34633

112 Vedat Dalokay Street, Çankaya , 06700 Ankara, Türkiye

^{Yükseköğretim Dergisi / TÜBA Higher Education Research/Review (TÜBA-HER) does not officially endorse the views expressed in the articles published in the journal, nor does it guarantee any product or service advertisements that may appear in the print or online versions. The scientific and legal responsibility for the published articles belongs solely to the authors.

Images, figures, tables, and other materials submitted with manuscripts must be original. If previously published, written permission from the copyright holder must be provided for reproduction in both print and online versions. Authors agree to transfer all publication rights to the Turkish Academy of Sciences (TÜBA), the publisher of the journal, upon acceptance of their manuscript for publication. Copyright of all published content (text and visual materials) belongs to the journal. No payment is made to the authors under the name of copyright or any other title, and no article processing charges are requested. However, the cost of reprints, if requested, is the responsibility of the authors.

In order to promote global open access to scientific knowledge and research, TÜBA allows all content published online (unless otherwise stated) to be freely used by readers, researchers, and institutions. Such use (including linking, downloading, distribution, printing, copying, or reproduction in any medium) is permitted under the Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-NC-ND 4.0) License, provided that the original work is properly cited, not modified, and not used for commercial purposes. For permission regarding commercial use, please contact the publisher.}