Öz
Hüseyin Nihal Atsız, Cumhuriyet dönemi Türk milliyetçiliğinin en güçlü ve etkili temsilcilerinden biri olarak öne çıkmaktadır. Atsız’ın milliyetçilik anlayışı daha çok tarihi, etnik ve kültürel değerleri merkeze alarak şekillenmiş, geçmişle derin bir bağ kurarak Türk kimliğini güçlendirmeyi amaçlamıştır. Şair, yazar ve tarihçi olarak da tanınan Atsız, milliyetçi söylemlerini edebiyat ve tarih aracılığıyla topluma aktarmış; böylece özellikle genç kuşaklar üzerinde kalıcı bir etki bırakmıştır. Atsız’ın düşünceleri, milliyetçiliği sadece siyasi bir hareket olarak değil, aynı zamanda kültürel ve ideolojik bir bilinç olarak görmesi bakımından dikkat çekicidir. Bu çalışmanın amacı, Cumhuriyet sonrası dönemde Türk milliyetçiliğinin dönüşümünü ve bu sürecin toplumsal yapı üzerindeki etkilerini, Hüseyin Nihal Atsız’ın perspektifinden analiz etmektir. Bu kapsamda nitel araştırma yöntemi benimsenmiş ve literatür taraması ve içerik analizi yöntemleri kullanılmıştır. Bu bağlamda makale, Türk milliyetçiliğinin değişen sosyopolitik koşullarda nasıl şekillendiğini ve Atsız’ın fikirlerinin milliyetçilik anlayışını nasıl etkilediğini ortaya koymaktadır. Irkçı-Turancı milliyetçiliğin önde gelen temsilcisi olarak Atsız, Kemalist milliyetçiliği özellikle ırk temelli bir bakış açısıyla eleştirmiştir. Atsız’ın radikal yaklaşımları, bu akımı Kemalist milliyetçilikten net bir şekilde ayrıştırmış ve iki ideoloji arasındaki farkları belirginleştirmiştir.
Anahtar Kelimeler
Milliyetçilik Türk Milliyetçiliği Irkçılık-Turancılık Hüseyin Nihal Atsız
Kaynakça
- Akgöz, S. (2016). Basında Atsız. Bozkurt Yayınları.
- Akgül, M. (1999). Türk modernleşmesi ve din. Çizgi Kitabevi.
- Atsız, B. ve Oran, H. (1953). Tarih III- Yeni ve Yakın Çağlar. İnkılap Yayınları.
- Atsız, H. N. (1931a). Türkler hangi ırktandır? Atsız Mecmua, Sayı: 1. 15 Mayıs.
- Atsız, H. N. (1931b). Yirminci asırda Türk meselesi II: Türk Irkı = Türk Milleti. Atsız Mecmua, Sayı: 6.
- Atsız, H. N. (1932). Maziyi inkâr edenler, darülfünun ve milli tarih kongresi. Atsız Mecmua, Sayı: 16.
- Atsız, H. N. (1935). Türk tarihi üzerine toplamalar. Arkadaş Basımevi.
- Atsız, H. N. (1943). Yabancı bayraklar altında ölenlere ağıt. Orkun, Sayı: 14.
- Atsız, H. N. (1947). Büyük adamlar. Özleyiş, Sayı: 6, Mart, s.4.
- Atsız, H. N. (1952). Veda. Orkun, Sayı: 68, 18 Ocak.
- Atsız, H. N. (1965). Düşmana taviz verilmez. Ötüken, Sayı: 24, 16 Aralık.
- Atsız, H. N. (1966a). Türk ülküsü. Bozkurt Yayınları.
- Atsız, H. N. (1966b). Turancıyız, ne olacak? Ötüken, Sayı: 64, 25 Haziran, 17-18.
- Atsız, H. N. (1968). Turancılık romantik bir hayal değildir. Ötüken, Sayı: 3, Mart, 3-4.
- Atsız, H. N. (1969). Vilayete seyahat. Ötüken Dergisi, Sayı: 72. Aralık.
- Atsız, H. N. (1970). Yobazlık bir fikir müstehasesidir. Ötüken Dergisi, Sayı: 83, Kasım, s.3.
- Atsız, H. N. (1973). Turancılık. Ötüken, Sayı: 114.
- Atsız, H. N. (1975). Bir ansiklopedinin büyük yanlışları. Ötüken, Sayı: 64, Şubat.
- Atsız, H. N. (1997a). Türk ülküsü. İrfan Yayınları.
- Atsız, H. N. (1997b). Makaleler II. İrfan Yayınları.
- Atsız, H. N. (1997c). Türk ahlakı. Makaleler III. İrfan Yayınları.
- Atsız, H. N. (1997d). Makaleler IV, İrfan Yayınları.
- Atsız, H. N. (1997e). Türk milletine çağrı. Türk Ülküsü. İrfan Yayınları.
- Atsız, H. N. (2015a). Türk tarihine bakışımız nasıl olmalıdır.’ Türk Tarihinde Meseleler. Ötüken Yayınları.
- Atsız, H. N. (2015b). Türk tarihi üzerine toplamalar. Ötüken Yayınları.
- Atsız, H. N. (2018). Yolların sonu. Ötüken Yayınları.
- Bank, R. B. (2024). Siyaset yapma biçimi olarak milliyetçilik ve antikomünizm: Olgular, süreçler, arayışlar. Memleket Siyaset Yönetim, 19(42), 243-278. https://doi.org/10.56524/msydergi.1389884
- Bayraktar, Ö. (2020). Türkiye’de anti-komünist söylem ve Nihal Atsız. Kafdağı, 5(2), 256-275.
- Cengiz, F. Ç. (2020). Nihal Atsız’daki Kemalizm: Millî ve seküler bir dinin izini sürmek. Mülkiye Dergisi, 44(1), 37-64.
- Cündioğlu, D. (2017). Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e Din ve Siyaset. Kapı Yayınları.
- Çelen, M. K. (2024). Atsız ve Irkçılık: Eleştirel Notlar. Ötüken Yayınları.
- Dağ, Ç. (2010). Hüseyin Nihal Atsız’ın Türk kültür tarihindeki yeri. [Yüksek lisans tezi]. Atatürk Üniversitesi.
- Darendelioğlu, İ. E. (1968). Türkiye’de milliyetçilik hareketleri. Toker Yayınları.
- Deliorman, A. (2000). Tanıdığım Atsız. Yenilenmiş 2. Baskı. Orkun Yayınları.
- Deliorman, A. (2013). Atsız: Hayatı, Görüşleri, Eserler. Berikan Yayınları.
- Durna, F. Z. ve Koçak, H. (2024). Türk Milliyetçiliğinin Doğuşu ve Kimlik Olarak İnşası. Gazi Türkiyat, (35), 255-276.
- Dursun, M. (2023). Nihâl Atsız: Milliyetçi bir liderin siyasi entelektüel portresi. [Doktora tezi]. İstanbul Üniversitesi.
- Ercilasun, A. B. (2018). Atsız: Türkçülüğün mistik önderi. Panama Yayınları.
- Goloğlu, M. (1974). Milli Şef Dönemi (1939-1945). Turhan Kitabevi.
- Gökalp, Z. (1976). Türkçülüğün Esasları. Kültür Bakanlığı Yayınları.
- Güntürk, S. (2018). Hüseyin Nihal Atsız’da kimlik kültür eğitim kavramları. [Yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
- Kapıcı, U. C. (2022). Hüseyin Nihal Atsız’ın din ve milliyetçilik anlayışı. [Yüksek lisans tezi]. Kastamonu Üniversitesi.
- Karabulak, O. (2016). Türkiye’de Türkçü hareket: Atsız ekolü (1931- 1975). [Yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversitesi.
- Körüklü, R. ve Yavan, C. (2000). Türkçülerin Kaleminden Atsız. Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları, İstanbul.
- Küçükalcan, K. B. (2016). Her devrin menkûbu. Aygan Yayıncılık.
- Maksudyan, N. (2007). Türklüğü ölçmek/bilimkurgusal antropoloji ve Türk milliyetçiliğinin ırkçı çehresi 1925-1939. Metis Yayınları.
- Müftüoğlu, M. (1974). Çankaya’da kabus (3 Mayıs 1944). Yağmur Yayınevi.
- Namal, Y. (2022). Hüseyin Nihal Atsız’ın Turancılık anlayışı üzerine bir değerlendirme. Kamu Yönetimi Enstitüsü Sosyal Bilimler Dergisi, (3), 33-50.
- Nur, R. (1942). Tanrıdağ. Sayı: 1, 6 Mayıs.
- Nur, R. (1967). Hayat ve Hatıratım I. Altındağ Yayınevi.
- Ocak, C. (2019). Türk milliyetçiliğinde ekonomi meselesi. [Yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversitesi.
- Orhun, M. (2000). “Hocam Hüseyin Nihal Atsız Beğ,” Türkçülerin kaleminden Atsız, (Hzl. Refet Körüklü ve Cengiz Yavan), Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, 42-46.
- Özcan, Ö. (2018). Atsız’ın bilinmeyen bir yazısı. Türk Yurdu. Temmuz, 70-73.
- Öztekin, H. (2018). 1944 Irkçılık - Turancılık davası ve basındaki tartışmalar. Selçuk İletişim, 11(1), 212-236. https://doi.org/10.18094/josc.345500
- Öztuna, Y. (1976). Büyük Bir Dil ve tarih bilgini Atsız'ın ardından. Hayat Tarih Mecmuası, Sayı: 3, Mart. Sançar, N. (1973a). Yaşayan Türk milliyetçileri: Nihal Atsız. Ötüken. S. 109, 8-9.
- Sançar, N. (1973b). İsmet İnönü’yle hesaplaşma. Afşın Yayınları.
- Shils, E. (1957). Primordial, personal, sacred and civil ties. British Journal of Sociology, 8(2), 130-145.
- Taş, K. ve Göksüçukur, B. (2019). Osmanlı dönemi batıcılık, İslamcılık Türkçülük fikir akımları ve din. Dini Araştırmalar, 1(1), 463-488.
- Taşan, B. (1977). Bir şehir, üç insan: Rıza Nur, Nihal Atsız, Sabahattin Ali. Soyut. Sayı: 99.
- Türk, C. (1931). Türk antropolojisine methal. Atsız Mecmua, Sayı: 6.
- Türkeş, A. (1972). 1944 milliyetçilik olayı. Kutluğ Yayınları.
- Türkkan, R. O. (1988). Tabutluktan Gurbete. Boğaziçi Yayınevi.
- Türkkan, R. O. (2015). Yeterince Türk Çıkmadı. https://www.hurriyet.com.tr/gundem/yeterince-turk-cikmadi-3433646 adresinden 17.10.2024 alınmıştır.
- Yaşlı, F. (2016). Türkçü Faşizmden “Türk İslam Ülküsü”ne. Yordam Kitap.
- Yılmaz, T. (2019). Hüseyin Nihal Atsız’ın din ve toplum görüşleri. [Yüksek Lisans Tezi]. Kafkas Üniversitesi.
- Yurtsever, E. (2017). Hüseyin Nihal Atsız Beğ’in yaşantısı. (Ed. S. Y. Gömeç), Atsız Armağanı II (ss.11-16), Altınordu.
Öz
Hüseyin Nihal Atsız is one of the most potent and influential representatives of Turkish nationalism in the Republican era. Atsız’s understanding of nationalism was shaped by focusing more on historical, ethnic, and cultural values and aimed to strengthen Turkish identity by establishing a deep connection with the past. Atsız, a poet, writer, and historian, conveyed his nationalist discourses to society through literature and history; thus, he left a lasting impression, especially on the younger generations. Atsız’s thoughts are remarkable in that he viewed nationalism as a political movement and a cultural and ideological consciousness. This study aims to analyze the transformation of Turkish nationalism in the post-Republican period and the effects of this process on social structure from the perspective of Hüseyin Nihal Atsız. A qualitative research method was adopted in this context, and literature review and content analysis methods were used. In this context, the article reveals how Turkish nationalism was shaped under changing sociopolitical conditions and how Atsız's ideas affected the understanding of nationalism. As the leading representative of racist-Turanist nationalism, Atsız criticized Kemalist nationalism, especially from a race-based perspective. Atsız's radical approaches clearly distinguished this movement from Kemalist nationalism and crystallized the differences between the two ideologies.
Anahtar Kelimeler
Nationalism Turkish Nationalism Racism-Turanism Hüseyin Nihal Atsız
Kaynakça
- Akgöz, S. (2016). Basında Atsız. Bozkurt Yayınları.
- Akgül, M. (1999). Türk modernleşmesi ve din. Çizgi Kitabevi.
- Atsız, B. ve Oran, H. (1953). Tarih III- Yeni ve Yakın Çağlar. İnkılap Yayınları.
- Atsız, H. N. (1931a). Türkler hangi ırktandır? Atsız Mecmua, Sayı: 1. 15 Mayıs.
- Atsız, H. N. (1931b). Yirminci asırda Türk meselesi II: Türk Irkı = Türk Milleti. Atsız Mecmua, Sayı: 6.
- Atsız, H. N. (1932). Maziyi inkâr edenler, darülfünun ve milli tarih kongresi. Atsız Mecmua, Sayı: 16.
- Atsız, H. N. (1935). Türk tarihi üzerine toplamalar. Arkadaş Basımevi.
- Atsız, H. N. (1943). Yabancı bayraklar altında ölenlere ağıt. Orkun, Sayı: 14.
- Atsız, H. N. (1947). Büyük adamlar. Özleyiş, Sayı: 6, Mart, s.4.
- Atsız, H. N. (1952). Veda. Orkun, Sayı: 68, 18 Ocak.
- Atsız, H. N. (1965). Düşmana taviz verilmez. Ötüken, Sayı: 24, 16 Aralık.
- Atsız, H. N. (1966a). Türk ülküsü. Bozkurt Yayınları.
- Atsız, H. N. (1966b). Turancıyız, ne olacak? Ötüken, Sayı: 64, 25 Haziran, 17-18.
- Atsız, H. N. (1968). Turancılık romantik bir hayal değildir. Ötüken, Sayı: 3, Mart, 3-4.
- Atsız, H. N. (1969). Vilayete seyahat. Ötüken Dergisi, Sayı: 72. Aralık.
- Atsız, H. N. (1970). Yobazlık bir fikir müstehasesidir. Ötüken Dergisi, Sayı: 83, Kasım, s.3.
- Atsız, H. N. (1973). Turancılık. Ötüken, Sayı: 114.
- Atsız, H. N. (1975). Bir ansiklopedinin büyük yanlışları. Ötüken, Sayı: 64, Şubat.
- Atsız, H. N. (1997a). Türk ülküsü. İrfan Yayınları.
- Atsız, H. N. (1997b). Makaleler II. İrfan Yayınları.
- Atsız, H. N. (1997c). Türk ahlakı. Makaleler III. İrfan Yayınları.
- Atsız, H. N. (1997d). Makaleler IV, İrfan Yayınları.
- Atsız, H. N. (1997e). Türk milletine çağrı. Türk Ülküsü. İrfan Yayınları.
- Atsız, H. N. (2015a). Türk tarihine bakışımız nasıl olmalıdır.’ Türk Tarihinde Meseleler. Ötüken Yayınları.
- Atsız, H. N. (2015b). Türk tarihi üzerine toplamalar. Ötüken Yayınları.
- Atsız, H. N. (2018). Yolların sonu. Ötüken Yayınları.
- Bank, R. B. (2024). Siyaset yapma biçimi olarak milliyetçilik ve antikomünizm: Olgular, süreçler, arayışlar. Memleket Siyaset Yönetim, 19(42), 243-278. https://doi.org/10.56524/msydergi.1389884
- Bayraktar, Ö. (2020). Türkiye’de anti-komünist söylem ve Nihal Atsız. Kafdağı, 5(2), 256-275.
- Cengiz, F. Ç. (2020). Nihal Atsız’daki Kemalizm: Millî ve seküler bir dinin izini sürmek. Mülkiye Dergisi, 44(1), 37-64.
- Cündioğlu, D. (2017). Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e Din ve Siyaset. Kapı Yayınları.
- Çelen, M. K. (2024). Atsız ve Irkçılık: Eleştirel Notlar. Ötüken Yayınları.
- Dağ, Ç. (2010). Hüseyin Nihal Atsız’ın Türk kültür tarihindeki yeri. [Yüksek lisans tezi]. Atatürk Üniversitesi.
- Darendelioğlu, İ. E. (1968). Türkiye’de milliyetçilik hareketleri. Toker Yayınları.
- Deliorman, A. (2000). Tanıdığım Atsız. Yenilenmiş 2. Baskı. Orkun Yayınları.
- Deliorman, A. (2013). Atsız: Hayatı, Görüşleri, Eserler. Berikan Yayınları.
- Durna, F. Z. ve Koçak, H. (2024). Türk Milliyetçiliğinin Doğuşu ve Kimlik Olarak İnşası. Gazi Türkiyat, (35), 255-276.
- Dursun, M. (2023). Nihâl Atsız: Milliyetçi bir liderin siyasi entelektüel portresi. [Doktora tezi]. İstanbul Üniversitesi.
- Ercilasun, A. B. (2018). Atsız: Türkçülüğün mistik önderi. Panama Yayınları.
- Goloğlu, M. (1974). Milli Şef Dönemi (1939-1945). Turhan Kitabevi.
- Gökalp, Z. (1976). Türkçülüğün Esasları. Kültür Bakanlığı Yayınları.
- Güntürk, S. (2018). Hüseyin Nihal Atsız’da kimlik kültür eğitim kavramları. [Yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
- Kapıcı, U. C. (2022). Hüseyin Nihal Atsız’ın din ve milliyetçilik anlayışı. [Yüksek lisans tezi]. Kastamonu Üniversitesi.
- Karabulak, O. (2016). Türkiye’de Türkçü hareket: Atsız ekolü (1931- 1975). [Yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversitesi.
- Körüklü, R. ve Yavan, C. (2000). Türkçülerin Kaleminden Atsız. Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları, İstanbul.
- Küçükalcan, K. B. (2016). Her devrin menkûbu. Aygan Yayıncılık.
- Maksudyan, N. (2007). Türklüğü ölçmek/bilimkurgusal antropoloji ve Türk milliyetçiliğinin ırkçı çehresi 1925-1939. Metis Yayınları.
- Müftüoğlu, M. (1974). Çankaya’da kabus (3 Mayıs 1944). Yağmur Yayınevi.
- Namal, Y. (2022). Hüseyin Nihal Atsız’ın Turancılık anlayışı üzerine bir değerlendirme. Kamu Yönetimi Enstitüsü Sosyal Bilimler Dergisi, (3), 33-50.
- Nur, R. (1942). Tanrıdağ. Sayı: 1, 6 Mayıs.
- Nur, R. (1967). Hayat ve Hatıratım I. Altındağ Yayınevi.
- Ocak, C. (2019). Türk milliyetçiliğinde ekonomi meselesi. [Yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversitesi.
- Orhun, M. (2000). “Hocam Hüseyin Nihal Atsız Beğ,” Türkçülerin kaleminden Atsız, (Hzl. Refet Körüklü ve Cengiz Yavan), Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, 42-46.
- Özcan, Ö. (2018). Atsız’ın bilinmeyen bir yazısı. Türk Yurdu. Temmuz, 70-73.
- Öztekin, H. (2018). 1944 Irkçılık - Turancılık davası ve basındaki tartışmalar. Selçuk İletişim, 11(1), 212-236. https://doi.org/10.18094/josc.345500
- Öztuna, Y. (1976). Büyük Bir Dil ve tarih bilgini Atsız'ın ardından. Hayat Tarih Mecmuası, Sayı: 3, Mart. Sançar, N. (1973a). Yaşayan Türk milliyetçileri: Nihal Atsız. Ötüken. S. 109, 8-9.
- Sançar, N. (1973b). İsmet İnönü’yle hesaplaşma. Afşın Yayınları.
- Shils, E. (1957). Primordial, personal, sacred and civil ties. British Journal of Sociology, 8(2), 130-145.
- Taş, K. ve Göksüçukur, B. (2019). Osmanlı dönemi batıcılık, İslamcılık Türkçülük fikir akımları ve din. Dini Araştırmalar, 1(1), 463-488.
- Taşan, B. (1977). Bir şehir, üç insan: Rıza Nur, Nihal Atsız, Sabahattin Ali. Soyut. Sayı: 99.
- Türk, C. (1931). Türk antropolojisine methal. Atsız Mecmua, Sayı: 6.
- Türkeş, A. (1972). 1944 milliyetçilik olayı. Kutluğ Yayınları.
- Türkkan, R. O. (1988). Tabutluktan Gurbete. Boğaziçi Yayınevi.
- Türkkan, R. O. (2015). Yeterince Türk Çıkmadı. https://www.hurriyet.com.tr/gundem/yeterince-turk-cikmadi-3433646 adresinden 17.10.2024 alınmıştır.
- Yaşlı, F. (2016). Türkçü Faşizmden “Türk İslam Ülküsü”ne. Yordam Kitap.
- Yılmaz, T. (2019). Hüseyin Nihal Atsız’ın din ve toplum görüşleri. [Yüksek Lisans Tezi]. Kafkas Üniversitesi.
- Yurtsever, E. (2017). Hüseyin Nihal Atsız Beğ’in yaşantısı. (Ed. S. Y. Gömeç), Atsız Armağanı II (ss.11-16), Altınordu.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Siyasal Akımlar |
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 31 Temmuz 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 6 Nisan 2025 |
| Kabul Tarihi | 16 Mayıs 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Cilt: 11 Sayı: 1 |
Artvin Çoruh Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi
ACUSBD, Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı (CC BY-NC) ile lisanslanmıştır.