ENGELLİ BAKIMINA YÖNELİK TUTUM ÖLÇEĞİNİN GELİŞTİRİLMESİ

Meltem Demir Saykili; Nihal Mamatoğlu

Araştırma Makalesi

DEVELOPING A SCALE FOR ATTITUDES TOWARDS DISABILITY CARE

Yıl 2025, Cilt: 11 Sayı: 1, 27 - 66, 09.06.2025

Meltem Demir Saykili , Nihal Mamatoğlu

Öz

This study aims to develop an attitude scale towards disability care, specifically applicable in the context of Türkiye, with empirically established psychometric properties. While existing literature addresses individuals with disabilities, their families, employers in organizations, and general attitudes towards disability, there remains a need for studies focused on the attitudes of personnel providing care services to individuals with disabilities. This study is limited to 276 caregiver personnel working at the Disabled Care and Rehabilitation Center in Turkey who voluntarily participated in the research. Exploratory Factor Analysis and direct oblimin rotation revealed that the Attitude Scale Towards Disability Care (ASTDC) comprises 18 items across four factors. These factors were named "view of the job", "disability-related difficulties", "professional inadequacy-related difficulties", and "emotional aspect of the job" consistent with the content of the loaded statements. Internal reliability of the scale was assessed using item-test correlations, yielding results at an acceptable level. Furthermore, the scale was validated using the Maslach Burnout Inventory (MBI) developed by Maslach and Jackson (1981) and adapted into Turkish by Ergin (1992). Significant relationships were identified and reported between the factors of both scales. Examination of the relationships between the factors of ASTDC also yielded significant correlations. The findings indicate that ASTDC is a psychometrically valid and reliable scale.

Anahtar Kelimeler

Caregiver, Disability, Attitute Towards Caregiving For The Disabled, Organizational Psychology

Kaynakça

AB Komisyonu. (2010). Avrupa özürlüler stratejisi 2010-2020. Avrupa Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı AB Koordinasyon Daire Başkanlığı Bülteni.
Abolfotouh, M. A., Almutairi, A. F., Almutairi, Z., Salam, M., Alhashem, A., Adlan, A. A., & Modayfer, O. (2019). Attitudes toward mental illness, mentally ill persons, and help-seeking among the Saudi public and sociodemographic correlates. Psychology research and behavior management, 12, 45-54. https://doi.org/10.2147/PRBM.S191676
Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı (2011). İşgücü piyasasının özürlüler açısından analizi. https://ekutuphane.aile.gov.tr/kategoriler/rapor/?page=3&pageSize=10 sayfasından erişilmiştir. Erişim Tarihi: 01.04.2024
Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı (2013). Türkiye'de engellilik ve kalkınma: Son 10 yılın raporu. https://ekutuphane.aile.gov.tr/kategoriler/rapor/ sayfasından erişilmiştir. Erişim Tarihi: 01.04.2024.
Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı (2023). Engelli bireyler için bilgilendirme rehberi. https://www.aile.gov.tr/media/131394/engelli_bireyler_icin_bilgilendirme_rehberi.pdf sayfasından erişilmiştir. Erişim Tarihi: 01.04.2024.
Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı (2023). Engelli ve yaşlı istatistik bülteni. https://aile.gov.tr/media/135432/eyhgm_istatistik_bulteni_nisan_23.pdf sayfasından erişilmiştir. Erişim Tarihi: 01.04.2024
Akardere, S. (2005). İşverenlerin engelli çalışanlara yönelik tutumları (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
Akbulut, S. (2012). Gerçekten eşit miyiz? acı(ma), zayıf gör(me) ve yok say(ma) ekseninde engelli ayrımcılığı. İçinde K. Çayır, & M. A. Ceyhan (Ed). Ayrımcılık çok boyutlu yaklaşımlar (s. 149-162). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Andersson-Stråberg, T., Sverke, M., & Hellgren, J. (2007). Perceptions of justice in connection with individualized pay setting. Economic and Industrial Democracy, 28(3), 431-464.
Anspach, R. (1979). From stigma to identity politics: Political activism among the physically disabled and former mental patients. Social Science & Medicine, 13(1), 765–773.
Armstrong, M., Morris, C., Abraham, C., & Tarrant, M. (2017). Interventions utilising contact with people with disabilities to improve children's attitudes towards disability: A systematic review and meta-analysis. Disability and health journal, 10(1), 11–22. https://doi.org/10.1016/j.dhjo.2016.10.003
Badu, E., Opoku, M. P., & Appiah, S. C. (2016). Attitudes of health service providers: The perspective of people with disabilities in the Kumasi Metropolis of Ghana. Afr J Disabil, 5(1), 1-8.
Banks, J., Grotti, R., Fahey, É., & Watson, D. (2018). Disability and discrimination in Ireland: evidence from the QNHS Equality Modules 2004, 2010, 2014. Irish Human Rights and Equality Commission: Economic and Social Research Institute.
Basım, H. N. & Şeşen, H. (2005). Çalışma Yaşamında Tükenmişlik: Sosyal Hizmet Uzmanları ile Hemşireler Üzerine Karşılaştırmalı Bir Çalışma. Toplum ve Sosyal Hizmet, 16(2), 57-69.
Berven, N., & Driscoll, J. (1981). The effects of past psychiatric disability on employer evaluation of a job applicant. Journal of Applied Rehabilitation Counseling, 12, 50-55.
Bilgin, R., Emhan, A. & Bez, Y. (2011). Sosyal Hizmet Kurumu Çalışanlarında İş Memnuniyeti, Tükenmişlik ve Depresyon: Diyarbakır İli Alan Araştırması. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 10(38), 210-228.
Bos, A., Kanner, D., Muris, P., Janssen, B., & Mayer, B. (2009). Mental illness stigma and disclosure: Consequences of coming out of the closet. Issues in Mental Health Nursing, 30, 509–513.
Braddock, D., & Bachelder, L. (1994). The glass ceiling and persons with disabilities. Washington: Federal Publications, USA.
Budak, G. & Sürgevil, O. (2005). Tükenmişlik ve tükenmişliği etkileyen örgütsel faktörlerin analizine ilişkin akademik personel üzerinde bir uygulama. D.E.Ü.İİ.B.F. Dergisi, 20(2), 95-108.
Chan, F., Hedl, J., Parker, H., Lam, C. C., & Yu, B. (1988). Differential attitudes of Chinese students toward people with disabilities: A cross-cultural perspective. International Journal of Social Psychiatry, 34(4), 267-273.
Chan, F., Tarvydas, V., Blalock, K., Strauser, D., & Atkins, B. J. (2009). Unifying and elevating rehabilitation counseling through model-driven, diversity-sensitive evidence-based practice. Rehabilitation Counseling Bulletin, 52(2), 114–119. https://doi.org/10.1177/0034355208323947
Chen, R., Brodwin, M., Cardoso, E., & Chan, F. (2002). Attitudes toward people with disabilities in the social context of dating and marriage: A comparison of American, Taiwanese, and Singaporean college students. Journal of Rehabilitation, 68(4), 5-11.
Combs, I., & Omvig, C. (1986). Accommodation of disabled people into employment: Perceptions of employers. Journal of Rehabilitation, 52, 42-45.
Corrigan, P. W., River, L. P., Lundin, R. K., Wasowski, K. U., Campion, J., Mathisen, J., . . . Kubiak, M. A. (2000). Stigmatizing attributions about mental illness. Journal of Community Psychology, 27(2), 91-102. https://doi.org/10.1093/oxfordjournals.schbul.a006865
Çakırer Çalbayram, N., Aker, M. N., Akkuş, B., Durmuş, F. K., & Tutar, S. (2018). Sağlık Bilimleri Fakültesi öğrencilerinin engellilere yönelik tutumları. Ankara Sağlık Bilimleri Dergisi, 7(1), 30-40.
Çifci-Tekinarslan, İ. (2018). Engelli ve eğitim. Türkiye Klinikleri J Psychol-Special Topics, 3(1), 22-29. Daley, A., Phipps, S., & Branscombe, N. (2018). The social complexities of disability: discrimination, belonging and life satisfaction among Canadian youth. SSM: Population Health, 5, 55-63. https://doi.org/10.1016/j.ssmph.2018.05.003
De Bruin, K. (2019). The Impact of Inclusive Education Reforms on Students with Disability: An International Comparison. International Journal of Inclusive Education, 23(7-8), 811–826. https://doi.org/10.1080/13603116.2019.1623327
Deuchert, E., Kauer, L., Liebert, H., & Wuppermann, C. (2017). Disability discrimination in higher education: analyzing the quality of counseling services. Education Economics, 25(6), 543-553. https://doi.org/10.1080/09645292.2017.1325838
Dickson, E. (2014). Disability standards for education 2005 (Cth): Sword or shield for Australian students with disability? International Journal of Law and Education, 19(1), 5-19.
DİEB (2004). 2002 Türkiye Özürlüler Araştırması, Ankara: Devlet İstatistik Enstitüsü Matbaası. Diğer, H., & Yıldız, A. (2021). Engelli bireylere yönelik algı ölçeği: geçerlik ve güvenirlik çalışması. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 31(2), 807-822. https://doi.org/10.18069/firatsbed.886698
Duncan, J., Punch, R., Gauntlett, M., & Talbot-Stokes, R. (2021). School autonomy and discrimination against students with disability in Australian primary and secondary education settings: a scoping review. International Journal of Inclusive Education, 1-13. https://doi.org/10.1080/13603116.2021.1978004
Dunn, D. (2015). The Oxford handbook of undergraduate psychology education. Oxford University Press. Dyson, L. L. (2005). Kindergarten children's understanding of and attitudes toward people with disabilities. Topics in Early Childhood Special Education, 25(2), 95-105.
Ergin, Canan. (1992). Doktor ve Hemşirelerde Tükenmişlik ve Maslach Tükenmişlik Ölçeğinin Uyarlanması. İçinde R. Bayraktar, & İ. Dağ. VII. Ulusal Psikoloji Kongresi Bilimsel Çalışmaları (s. 143-154). Ankara: VII. Ulusal Psikoloji Kongresi Düzenleme Kurulu ve Türk Psikoloji Derneği Yayını.
Erol-Karaca, Z. ve Nam, D. (2021). Kronik bir sosyal sorun: engellilere yönelik ayrımcılık. Bilgi Sosyal Bilimler Dergisi, 23(1), 167-194.
Farina, A., Gliha, D., Bourdreau, L., Ale, J., & Sherman, M. (1971). Mental illness and the impact of believing others know about it. Journal of Abnormal Psychology, 77, 1-5.
Greenberg, J. (1990). Organizational justice: Yesterday, today, and tomorrow. Journal of Management, 399-432.
Greenwood, R., & Johnson, V. A. (1987). Employer perspectives on workers with disabilities. Journal of Rehabilitation, 53, 37-45.
Hackett, R., Steptoe, A., Lang, R., & Jackson, S. (2020). Disability discrimination and well-being in the United Kingdom: a prospective cohort study. BMJ Open, 10(3), 1-11. https://doi.org/10.1136/bmjopen-2019-035714
Halbesleben, J. R. B. & Buckley, R. M. (2004). Burnout in organizational life. Journal of Management, 30(6), 859-879.
Hendrick, D. (2010). Employment and adults with autism spectrum disorders: Challenges and strategies for success. Journal of Vocational Rehabilitation, 32, 125-134.
Hollenbeck, K., & Kimmel, J. (2008). Differences in the returns to education for males by disability status and age of disability onset. Southern Economic Journal, 74(3), 707–724. https://doi.org/10.2307/20111992
Hsu, T.-H., Huang, Y.-T., Liu, Y.-H., Ososkie, J., Fried, J., & Bezyak, J. (2015). Taiwanese attitudes and affective reactions toward individuals and coworkers who have intellectual disabilities. Am J Intellect Dev Disabil, 12(2), 110–124. https://doi.org/10.1352/1944-7558-120.2.110
Jeager, P. T., & Bowman, C. A. (2005). Understanding disability inclusion, access, diversity, and civil rights. The USA: Praeger Publishers.
Kaner, S., Öğülmüş, S., Büyüköztürk, Ş., Dökmen, Z. & Daşdemir, H. (2014). Toplum özürlülüğü nasıl anlıyor. Ankara: Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı.
Kanyılmaz-Polat, E. (2020). Engelli bireylerin çalışma yaşamında karşılaştıkları sorunlara yönelik nitel bir araştırma: Çanakkale örneği. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(39), 869-897.
Keith, J., Bennetto, L., & Rogge, R. (2015). The relationship between contact and attitudes: Reducing prejudice toward individuals with intellectual and developmental disabilities. Research in Developmental Disabilities, 47, 14–26. https://doi.org/10.1016/j.ridd.2015.07.032
Kösterelioğlu, İ. (2013). Engelli bireylerin eğitilmesine yönelik tutum ölçeğinin geliştirilmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 14(3), 211-226.
MacMillan, M., Tarrant, M., Abraham, C., & Morris, C. (2014). The association between children's contact with people with disabilities and their attitudes towards disability: a systematic review. Developmental medicine and child neurology, 56(6), 529–546. https://doi.org/10.1111/dmcn.12326
Maftei, A., Holman, A. C., & Oancea-Matei, D. A. (2020). Is discrimination against disabled job candidates increased by previously acquired non-discriminatory moral credentials? Romanian Journal of Applied Psychology, 22(2), 33-41. https://doi.org/10.24913/rjap.22.2.02
Mamatoğlu, N. (2015). Türkiye’de engelli istihdamının genel görünümü: İşveren gözü ile engelli istihdamını arttırma konusunda önerilen politikalar. Alternatif Politika Dergisi, 7(3), 524-560.
Mamatoğlu, N., Yaşın Dökmen, Z., & Yıldırım, F. (2015). İşyerinde engelliye yönelik tutumlar ölçeği. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 32(2), 179–200.
Mamatoğlu, N., & Kaya, O. (2018). Engellilik tarihinde erişilebilirlik: İlkeler ve yöntemler. Türkiye Klinikleri, 3(1), 53-64.
Mamatoğlu, N., & Tasa, H. (2018). Engelliye yönelik ayrımcılık ve iş yerinde engelli. Türkiye Klinikleri, 3(1), 1-10. Mangili, E., Ponteri, M., Buizza, C., & Rossi, G. (2004). Attitudes toward disabilities and mental illness in work settings: A review. Epidemiologia e Psichiatria Sociale, 13, 29-46.
Maslach, C. & Jackson, S. E. (1981). The measurement of experienced burnout. Journal of Occupational Behaviour, 2, 99-113.
Maslach, C., Leiter, M. P. & Schaufeli, W. (2008). Measuring burnout. İçinde C. Cooper, & S. Cartwright. The Oxford handbook of organizational well-being (s. 86-108). Oxford: Oxford University Press.
Mattila, M., & Papageorgiou, A. (2017). Disability, perceived discrimination and political participation. International Political Science Review, 38(5), 505–519.
Miller, S. (2010). Attitudes toward individuals with disabilities: Does empathy explain the difference in scores between men and women? Ann Behav Sci Med Educ, 16, 3-6. https://doi.org/10.1007/BF03355110
Morin, D., Rivard, M., Crocker, A., Boursier, C., & Caron, J. (2013). Attitudes on intellectual disabilities. J Intellect Disabil Res, 57, 279-292. https://doi.org/10.1111/jir.12008
Moss, P., & Dyck, I. (2002). Women, body, illness: Space and identity in the everyday lives of women with chronic illness. Lanham, MD: Rowman & Littlefield.
Murray, C., Vos, T., Lozano, R., Naghavi, M., Flaxman, A., Michaud, C., & al., e. (2010). Disability-adjusted life years (DALYs) for 291 diseases and injuries in 21 regions, 1990-2010: A systematic analysis for the global burden of disease study. Lancet, 380(9859), 2197–2223. https://doi.org/10.1016/S0140-6736(12)61689-4
OECD. (2010). Sickness, Disability and Work: Breaking the Barriers – A Synthesis of Findings Across OECD Countries. OECD. https://www.oecd.org/health/sickness-disability-and-work-breaking-the-barriers-9789264088856-en.htm sayfasından erişilmiştir. Erişim Tarihi: 02.05.2024
Özkan, E., Yaran, M. ve Öksüz, Ç. (2020). Çalışanların engelli çalışan bireylere yönelik tutumlarının incelenmesi. Ergoterapi ve Rehabilitasyon Dergisi, 8(1), 63-70.
Öztürk, K. (2014). Dezavantajlı gruplara yönelik ayrımcılık: engellilerin çalışma hayatında karşılaştıkları ayrımcılık ve çözüm önerileri. Uzmanlık Tezi. Ankara: Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Çalışma ve Sosyal Güvenlik Eğitim ve Araştırma Merkezi.
Oliver, M., & Barnes, C. (1998). Disabled people and social policy: From exclusion to inclusion. London and Newyork: Longman.
Paris, M. (1993). Attitudes of medical students and health-care professionals toward people with disabilities. Arch Phys Med Rehabil, 74(8), 818–25.
Patka, M., Keys, C. B., Henry, D. B., & McDonald, K. E. (2013). Attitudes of Pakistani community members and staff toward people with ıntellectual disability. Am J Intellect Dev Disabil, 118(1), 32–43. https://doi.org/10.1352/1944-7558-118.1.32
Prins, R. (2013). Sickness absence and disability: An international perspective. İçinde P. Loisel, & J. Anema. Handbook of work disability: Prevention and management (s. 3–14). New York: Springer.
Pritchard, E. (2020). Shortchanged: height discrimination and strategies for social change. Disability & Society, 35(5), 854-855. https://doi.org/10.1080/09687599.2019.1629562
Rimmer, J., Riley, B., Wang, E., Rauworth, A., & Jurkowski, J. (2004). Physical activity participation among persons with disabilities: barriers and facilitators. Am J Prev Med, 26(5), 419–425. https://doi.org/10.1016/j.amepre.2004.02.002
Ross, G. (2004). Ethics, trust and expectations regarding the treatment of disabled staff within a tourism/hospitality industry context. International Journal of Hospitality Management, 23, 523–544.
Rohmer, O., & Louvet, E. (2018). Implicit stereotyping against people with disability. Group Processes & Intergroup Relations, 21(1), 127-140. https://doi.org/10.1177/1368430216638536
Scior, K., Addai-Davis, J., Kenyon, M., & Sheridan, J. C. (2013). Stigma, public awareness about intellectual disability and attitudes to inclusion among different ethnic groups. Journal of Intellectual Disability Research : JIDR, 57(11), 1014–1026. https://doi.org/10.1111/j.1365-2788.2012.01597.x
Sideridis, G. D., & Chandler, J. P. (1996). Comparison of attitudes of teachers of physical and musical education toward inclusion of children with disabilities. Psychological Reports, 78(3), 768–770. https://doi.org/10.2466/pr0.1996.78.3.768
Smedema, S. M., Ebener, D., & Grist-Gordon, V. (2012). The impact of humorous media on attitudes toward persons with disabilities. Disability and Rehabilitation, 34(17), 1431-1437. https://doi.org/10.3109/09638288.2011.645109
Staniland, L. (2011). Public perceptions of disabled people. Evidence from the British Social Attitudes Survey. London: Office for Disability Issues UK.
Stone, D., & Colella, A. (1996). A model of factors affecting the treatment of disabled individuals in organizations. The Academy of Management Review, 21(2), 352-401. https://doi.org/10.2307/258666
Şahin, H. & Bekir, H. (2016). Üniversite öğrencilerinin engellilere yönelik tutumlarının belirlenmesi. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3, 767-779.
Tabaj, A., Pastirk, S., Bitenc, Č. & Masten, R.(2015). Work-related stress, burnout, compassion, and work satisfaction of professional workers ın vocational rehabilitation. Rehabilitation Counseling Bulletin, 53(2), 113-123.
Taşcı, F. (2018). Sosyal politikada dezavantajlı gruplar: Tarih, yaklaşım ve uygulama. İstanbul: Kaknüs. Thompson, S., Shakespeare, T., & Wright, M. (2008). Medical and social aspects of the life course for adults with skeletal dysplasia: A review of current knowledge. Disability and Rehabilitation, 1-12.
Topgül, S. & Yıldırım, M. (2018). Engelli istihdamına ilişkin işverenlerin tutum ve algıları: Tokat örneği. International Journal of Human Sciences, 15(2), 855-869.
Toth, K., & Dewa, C. (2014). Employee decision-making about disclosure of a mental disorder at work. Journal of Occupational Rehabilitation, 24, 732–746.
TÜİK (2011). Nüfus ve konut araştırması. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Nufus-ve-Konut-Arastirmasi-2011-15843 sayfasından erişilmiştir. Erişim Tarihi: 01.04.2024.
UNESCO (2018). Education and disability: analysis of data from 49 countries. https://uis.unesco.org/sites/default/files/documents/ip49-education-disability-2018-en.pdf sayfasından erişilmiştir. Erişim Tarihi: 01.04.2024
Uysal, A., Albayrak, B., Koçulu, B., Kan, F., & Aydın, T. (2014). Attitudes of nursing students toward people with disabilities. Nurse Educ Today, 34(5), 878–84. https://doi.org/10.1016/j.nedt.2013.09.001
Vincent-Onabajo, G., & Malgwi, W. (2015). Attitude of physiotherapy students in Nigeria toward persons with disability. Disabil Health J, 8(1), 102–108.
Vornholt, K., Uitdewilligen, S., & Nijhuis, F. (2013). Factors affecting the acceptance of people with disabilities at work: a literature review. Journal of Occupational Rehabilitation, 23, 463-475.
Vuran, S. (2018). Bakım elemanı yetiştirme ve geliştirme II. N. Gökçek Karaca, & S. S. Topbaş (Ed.). Bakım ihtiyacında olan engelli bireyler. (s. 2-19). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
Wang, Z., Xu, X., Han, Q., Chen, Y., Jiang, J., & Guo-Xin, N. (2021). Factors associated with public attitudes towards persons with disabilities: A systematic review. BMC Public Health, 21(1058), 1-15. https://doi.org/10.1186/s12889-021-11139-3
Weiner, B., Osborne, D., & Rudolph, U. (2011). An attributional analysis of reactions to poverty: The political ideology of the giver and the perceived morality of the receiver. Personality and Social Psychology Review, 15, 199–213. https://doi.org/10.1177/1088868310387615
Wendell, S. (1989). Toward a feminist theory of disability. Hypatia, 4, 104-124.
Wilson, M. C., & Scior, K. (2014). Attitudes towards individuals with disabilities as measured by the implicit association test: a literature review. Research in Developmental Disabilities, 35(2), 294–321. https://doi.org/10.1016/j.ridd.2013.11.003
WHO (tarihsiz). Disability. https://www.who.int/health-topics/disability#tab=tab_1 sayfasından erişilmiştir. Erişim Tarihi: 01.04.2024.
WHO (2011). World report on disability. https://iris.who.int/handle/10665/44575 sayfasından erişilmiştir. Erişim Tarihi: 01.04.2024
Yelpaze, İ. & Türküm, A. S. (2018). Engellilere Yönelik Çok Boyutlu Tutum Ölçeğinin Türk Kültürüne uyarlanması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 8(14), 168-187. doi:10.26466/opus.377906
Yıldırım, F. & Yaşın Dökmen, Z. (2004, Mayıs). Engellilere ilişkin tutumlarla sosyal üstünlük yönelimi, adil dünya inancı ve kontrol odağı inancı arasındaki ilişkiler. İçinde 6. Ulusal Sosyal Hizmetler Konferansı: Küreselleşme Sosyal Adalet ve Sosyal Hizmetler (s. 180-195), Sosyal Hizmet Uzmanları Derneği, Ankara.
Yıldırım, F., Dökmen, Z., Mamatoğlu, N., Özuğurlu, M. ve Karabulut, E. (2011). İşgücü Piyasasının Özürlüler Açısından Analizi. Ankara: TC Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, Özürlü ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü. Mattek Matbaacılık.
Yılmaz, Z. (2007). Çalışan özürlülerin iş yaşamında karşılaştıkları sorunlar ve bunları etkileyen etmenler. Özveri, 1(2), 193-279.
Zhang, L., & Haller, B. (2013). Consuming image: How mass media impact the identity of people with disabilities. Communication Quarterly, 61(3), 319–334. https://doi.org/10.1080/01463373.2013.776988

ENGELLİ BAKIMINA YÖNELİK TUTUM ÖLÇEĞİNİN GELİŞTİRİLMESİ

Yıl 2025, Cilt: 11 Sayı: 1, 27 - 66, 09.06.2025

Meltem Demir Saykili , Nihal Mamatoğlu

Öz

Bu çalışma Türkiye bağlamında kullanılabilecek ve psikometrik özellikleri görgül olarak ortaya konulan engelli bakımına yönelik tutum ölçeğinin geliştirilmesini amaçlamaktadır. Alanyazında doğrudan engelli bireylerle, aileleriyle, örgütlerde işverenleriyle ve engelliye yönelik genel tutuma ilişkin yapılan çalışmalar bulunmasına rağmen, engelli bireylere bakım hizmeti veren personelin tutumlarının belirlenmesine yönelik çalışmalara ihtiyaç duyulmaktadır. Çalışma, Türkiye’de Engelli Bakım ve Rehabilitasyon Merkezinde görev yapan ve araştırmaya gönüllü olarak katılan 276 bakıcı personel ile sınırlıdır. Yapılan Açımlayıcı Faktör Analizi ve direct oblimin rotasyonu sonucunda Engelli Bakımına Yönelik Tutum Ölçeğinin (EBYTÖ) 18 madde ve dört faktörden oluştuğu belirlenmiştir. Bu faktörlere yüklenen ifadelerin içeriği ile tutarlı olarak “işe bakış”, “engelli kaynaklı zorluklar”, “profesyonel yetersizlik kaynaklı zorluklar” ve “işin duygusal boyutu” isimleri verilmiştir. Ölçeğin iç güvenirliği madde test korelasyonları ile incelenmiş ve ölçeğe ilişkin iç güvenirlik analizi sonuçlarının kabul edilebilir seviyede olduğu görülmüştür. Buna ek olarak, ölçeğin ölçüt bağıntılı Maslach ve Jackson’un (1981) geliştirdiği ve Ergin’in (1992) Türkçe uyarlamasını yaptığı Maslach Tükenmişlik Ölçeği (MTÖ) ile test edilmiştir. Her iki ölçeğin faktörleri arasında anlamlı ilişkiler tespit edilmiş ve raporlanmıştır. EBYTÖ’nün faktörleri arasındaki ilişkiler incelenmiş ve anlamlı ilişkiler raporlanmıştır. Bulgular EBYTÖ’nün psikometrik olarak geçerli ve güvenilir bir ölçek olduğunu göstermiştir.

Anahtar Kelimeler

Bakıcı Personel, Engellilik, Engelli Bakımına Yönelik Tutum, Örgütsel Psikoloji

Kaynakça

AB Komisyonu. (2010). Avrupa özürlüler stratejisi 2010-2020. Avrupa Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı AB Koordinasyon Daire Başkanlığı Bülteni.
Abolfotouh, M. A., Almutairi, A. F., Almutairi, Z., Salam, M., Alhashem, A., Adlan, A. A., & Modayfer, O. (2019). Attitudes toward mental illness, mentally ill persons, and help-seeking among the Saudi public and sociodemographic correlates. Psychology research and behavior management, 12, 45-54. https://doi.org/10.2147/PRBM.S191676
Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı (2011). İşgücü piyasasının özürlüler açısından analizi. https://ekutuphane.aile.gov.tr/kategoriler/rapor/?page=3&pageSize=10 sayfasından erişilmiştir. Erişim Tarihi: 01.04.2024
Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı (2013). Türkiye'de engellilik ve kalkınma: Son 10 yılın raporu. https://ekutuphane.aile.gov.tr/kategoriler/rapor/ sayfasından erişilmiştir. Erişim Tarihi: 01.04.2024.
Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı (2023). Engelli bireyler için bilgilendirme rehberi. https://www.aile.gov.tr/media/131394/engelli_bireyler_icin_bilgilendirme_rehberi.pdf sayfasından erişilmiştir. Erişim Tarihi: 01.04.2024.
Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı (2023). Engelli ve yaşlı istatistik bülteni. https://aile.gov.tr/media/135432/eyhgm_istatistik_bulteni_nisan_23.pdf sayfasından erişilmiştir. Erişim Tarihi: 01.04.2024
Akardere, S. (2005). İşverenlerin engelli çalışanlara yönelik tutumları (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
Akbulut, S. (2012). Gerçekten eşit miyiz? acı(ma), zayıf gör(me) ve yok say(ma) ekseninde engelli ayrımcılığı. İçinde K. Çayır, & M. A. Ceyhan (Ed). Ayrımcılık çok boyutlu yaklaşımlar (s. 149-162). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Andersson-Stråberg, T., Sverke, M., & Hellgren, J. (2007). Perceptions of justice in connection with individualized pay setting. Economic and Industrial Democracy, 28(3), 431-464.
Anspach, R. (1979). From stigma to identity politics: Political activism among the physically disabled and former mental patients. Social Science & Medicine, 13(1), 765–773.
Armstrong, M., Morris, C., Abraham, C., & Tarrant, M. (2017). Interventions utilising contact with people with disabilities to improve children's attitudes towards disability: A systematic review and meta-analysis. Disability and health journal, 10(1), 11–22. https://doi.org/10.1016/j.dhjo.2016.10.003
Badu, E., Opoku, M. P., & Appiah, S. C. (2016). Attitudes of health service providers: The perspective of people with disabilities in the Kumasi Metropolis of Ghana. Afr J Disabil, 5(1), 1-8.
Banks, J., Grotti, R., Fahey, É., & Watson, D. (2018). Disability and discrimination in Ireland: evidence from the QNHS Equality Modules 2004, 2010, 2014. Irish Human Rights and Equality Commission: Economic and Social Research Institute.
Basım, H. N. & Şeşen, H. (2005). Çalışma Yaşamında Tükenmişlik: Sosyal Hizmet Uzmanları ile Hemşireler Üzerine Karşılaştırmalı Bir Çalışma. Toplum ve Sosyal Hizmet, 16(2), 57-69.
Berven, N., & Driscoll, J. (1981). The effects of past psychiatric disability on employer evaluation of a job applicant. Journal of Applied Rehabilitation Counseling, 12, 50-55.
Bilgin, R., Emhan, A. & Bez, Y. (2011). Sosyal Hizmet Kurumu Çalışanlarında İş Memnuniyeti, Tükenmişlik ve Depresyon: Diyarbakır İli Alan Araştırması. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 10(38), 210-228.
Bos, A., Kanner, D., Muris, P., Janssen, B., & Mayer, B. (2009). Mental illness stigma and disclosure: Consequences of coming out of the closet. Issues in Mental Health Nursing, 30, 509–513.
Braddock, D., & Bachelder, L. (1994). The glass ceiling and persons with disabilities. Washington: Federal Publications, USA.
Budak, G. & Sürgevil, O. (2005). Tükenmişlik ve tükenmişliği etkileyen örgütsel faktörlerin analizine ilişkin akademik personel üzerinde bir uygulama. D.E.Ü.İİ.B.F. Dergisi, 20(2), 95-108.
Chan, F., Hedl, J., Parker, H., Lam, C. C., & Yu, B. (1988). Differential attitudes of Chinese students toward people with disabilities: A cross-cultural perspective. International Journal of Social Psychiatry, 34(4), 267-273.
Chan, F., Tarvydas, V., Blalock, K., Strauser, D., & Atkins, B. J. (2009). Unifying and elevating rehabilitation counseling through model-driven, diversity-sensitive evidence-based practice. Rehabilitation Counseling Bulletin, 52(2), 114–119. https://doi.org/10.1177/0034355208323947
Chen, R., Brodwin, M., Cardoso, E., & Chan, F. (2002). Attitudes toward people with disabilities in the social context of dating and marriage: A comparison of American, Taiwanese, and Singaporean college students. Journal of Rehabilitation, 68(4), 5-11.
Combs, I., & Omvig, C. (1986). Accommodation of disabled people into employment: Perceptions of employers. Journal of Rehabilitation, 52, 42-45.
Corrigan, P. W., River, L. P., Lundin, R. K., Wasowski, K. U., Campion, J., Mathisen, J., . . . Kubiak, M. A. (2000). Stigmatizing attributions about mental illness. Journal of Community Psychology, 27(2), 91-102. https://doi.org/10.1093/oxfordjournals.schbul.a006865
Çakırer Çalbayram, N., Aker, M. N., Akkuş, B., Durmuş, F. K., & Tutar, S. (2018). Sağlık Bilimleri Fakültesi öğrencilerinin engellilere yönelik tutumları. Ankara Sağlık Bilimleri Dergisi, 7(1), 30-40.
Çifci-Tekinarslan, İ. (2018). Engelli ve eğitim. Türkiye Klinikleri J Psychol-Special Topics, 3(1), 22-29. Daley, A., Phipps, S., & Branscombe, N. (2018). The social complexities of disability: discrimination, belonging and life satisfaction among Canadian youth. SSM: Population Health, 5, 55-63. https://doi.org/10.1016/j.ssmph.2018.05.003
De Bruin, K. (2019). The Impact of Inclusive Education Reforms on Students with Disability: An International Comparison. International Journal of Inclusive Education, 23(7-8), 811–826. https://doi.org/10.1080/13603116.2019.1623327
Deuchert, E., Kauer, L., Liebert, H., & Wuppermann, C. (2017). Disability discrimination in higher education: analyzing the quality of counseling services. Education Economics, 25(6), 543-553. https://doi.org/10.1080/09645292.2017.1325838
Dickson, E. (2014). Disability standards for education 2005 (Cth): Sword or shield for Australian students with disability? International Journal of Law and Education, 19(1), 5-19.
DİEB (2004). 2002 Türkiye Özürlüler Araştırması, Ankara: Devlet İstatistik Enstitüsü Matbaası. Diğer, H., & Yıldız, A. (2021). Engelli bireylere yönelik algı ölçeği: geçerlik ve güvenirlik çalışması. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 31(2), 807-822. https://doi.org/10.18069/firatsbed.886698
Duncan, J., Punch, R., Gauntlett, M., & Talbot-Stokes, R. (2021). School autonomy and discrimination against students with disability in Australian primary and secondary education settings: a scoping review. International Journal of Inclusive Education, 1-13. https://doi.org/10.1080/13603116.2021.1978004
Dunn, D. (2015). The Oxford handbook of undergraduate psychology education. Oxford University Press. Dyson, L. L. (2005). Kindergarten children's understanding of and attitudes toward people with disabilities. Topics in Early Childhood Special Education, 25(2), 95-105.
Ergin, Canan. (1992). Doktor ve Hemşirelerde Tükenmişlik ve Maslach Tükenmişlik Ölçeğinin Uyarlanması. İçinde R. Bayraktar, & İ. Dağ. VII. Ulusal Psikoloji Kongresi Bilimsel Çalışmaları (s. 143-154). Ankara: VII. Ulusal Psikoloji Kongresi Düzenleme Kurulu ve Türk Psikoloji Derneği Yayını.
Erol-Karaca, Z. ve Nam, D. (2021). Kronik bir sosyal sorun: engellilere yönelik ayrımcılık. Bilgi Sosyal Bilimler Dergisi, 23(1), 167-194.
Farina, A., Gliha, D., Bourdreau, L., Ale, J., & Sherman, M. (1971). Mental illness and the impact of believing others know about it. Journal of Abnormal Psychology, 77, 1-5.
Greenberg, J. (1990). Organizational justice: Yesterday, today, and tomorrow. Journal of Management, 399-432.
Greenwood, R., & Johnson, V. A. (1987). Employer perspectives on workers with disabilities. Journal of Rehabilitation, 53, 37-45.
Hackett, R., Steptoe, A., Lang, R., & Jackson, S. (2020). Disability discrimination and well-being in the United Kingdom: a prospective cohort study. BMJ Open, 10(3), 1-11. https://doi.org/10.1136/bmjopen-2019-035714
Halbesleben, J. R. B. & Buckley, R. M. (2004). Burnout in organizational life. Journal of Management, 30(6), 859-879.
Hendrick, D. (2010). Employment and adults with autism spectrum disorders: Challenges and strategies for success. Journal of Vocational Rehabilitation, 32, 125-134.
Hollenbeck, K., & Kimmel, J. (2008). Differences in the returns to education for males by disability status and age of disability onset. Southern Economic Journal, 74(3), 707–724. https://doi.org/10.2307/20111992
Hsu, T.-H., Huang, Y.-T., Liu, Y.-H., Ososkie, J., Fried, J., & Bezyak, J. (2015). Taiwanese attitudes and affective reactions toward individuals and coworkers who have intellectual disabilities. Am J Intellect Dev Disabil, 12(2), 110–124. https://doi.org/10.1352/1944-7558-120.2.110
Jeager, P. T., & Bowman, C. A. (2005). Understanding disability inclusion, access, diversity, and civil rights. The USA: Praeger Publishers.
Kaner, S., Öğülmüş, S., Büyüköztürk, Ş., Dökmen, Z. & Daşdemir, H. (2014). Toplum özürlülüğü nasıl anlıyor. Ankara: Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı.
Kanyılmaz-Polat, E. (2020). Engelli bireylerin çalışma yaşamında karşılaştıkları sorunlara yönelik nitel bir araştırma: Çanakkale örneği. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(39), 869-897.
Keith, J., Bennetto, L., & Rogge, R. (2015). The relationship between contact and attitudes: Reducing prejudice toward individuals with intellectual and developmental disabilities. Research in Developmental Disabilities, 47, 14–26. https://doi.org/10.1016/j.ridd.2015.07.032
Kösterelioğlu, İ. (2013). Engelli bireylerin eğitilmesine yönelik tutum ölçeğinin geliştirilmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 14(3), 211-226.
MacMillan, M., Tarrant, M., Abraham, C., & Morris, C. (2014). The association between children's contact with people with disabilities and their attitudes towards disability: a systematic review. Developmental medicine and child neurology, 56(6), 529–546. https://doi.org/10.1111/dmcn.12326
Maftei, A., Holman, A. C., & Oancea-Matei, D. A. (2020). Is discrimination against disabled job candidates increased by previously acquired non-discriminatory moral credentials? Romanian Journal of Applied Psychology, 22(2), 33-41. https://doi.org/10.24913/rjap.22.2.02
Mamatoğlu, N. (2015). Türkiye’de engelli istihdamının genel görünümü: İşveren gözü ile engelli istihdamını arttırma konusunda önerilen politikalar. Alternatif Politika Dergisi, 7(3), 524-560.
Mamatoğlu, N., Yaşın Dökmen, Z., & Yıldırım, F. (2015). İşyerinde engelliye yönelik tutumlar ölçeği. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 32(2), 179–200.
Mamatoğlu, N., & Kaya, O. (2018). Engellilik tarihinde erişilebilirlik: İlkeler ve yöntemler. Türkiye Klinikleri, 3(1), 53-64.
Mamatoğlu, N., & Tasa, H. (2018). Engelliye yönelik ayrımcılık ve iş yerinde engelli. Türkiye Klinikleri, 3(1), 1-10. Mangili, E., Ponteri, M., Buizza, C., & Rossi, G. (2004). Attitudes toward disabilities and mental illness in work settings: A review. Epidemiologia e Psichiatria Sociale, 13, 29-46.
Maslach, C. & Jackson, S. E. (1981). The measurement of experienced burnout. Journal of Occupational Behaviour, 2, 99-113.
Maslach, C., Leiter, M. P. & Schaufeli, W. (2008). Measuring burnout. İçinde C. Cooper, & S. Cartwright. The Oxford handbook of organizational well-being (s. 86-108). Oxford: Oxford University Press.
Mattila, M., & Papageorgiou, A. (2017). Disability, perceived discrimination and political participation. International Political Science Review, 38(5), 505–519.
Miller, S. (2010). Attitudes toward individuals with disabilities: Does empathy explain the difference in scores between men and women? Ann Behav Sci Med Educ, 16, 3-6. https://doi.org/10.1007/BF03355110
Morin, D., Rivard, M., Crocker, A., Boursier, C., & Caron, J. (2013). Attitudes on intellectual disabilities. J Intellect Disabil Res, 57, 279-292. https://doi.org/10.1111/jir.12008
Moss, P., & Dyck, I. (2002). Women, body, illness: Space and identity in the everyday lives of women with chronic illness. Lanham, MD: Rowman & Littlefield.
Murray, C., Vos, T., Lozano, R., Naghavi, M., Flaxman, A., Michaud, C., & al., e. (2010). Disability-adjusted life years (DALYs) for 291 diseases and injuries in 21 regions, 1990-2010: A systematic analysis for the global burden of disease study. Lancet, 380(9859), 2197–2223. https://doi.org/10.1016/S0140-6736(12)61689-4
OECD. (2010). Sickness, Disability and Work: Breaking the Barriers – A Synthesis of Findings Across OECD Countries. OECD. https://www.oecd.org/health/sickness-disability-and-work-breaking-the-barriers-9789264088856-en.htm sayfasından erişilmiştir. Erişim Tarihi: 02.05.2024
Özkan, E., Yaran, M. ve Öksüz, Ç. (2020). Çalışanların engelli çalışan bireylere yönelik tutumlarının incelenmesi. Ergoterapi ve Rehabilitasyon Dergisi, 8(1), 63-70.
Öztürk, K. (2014). Dezavantajlı gruplara yönelik ayrımcılık: engellilerin çalışma hayatında karşılaştıkları ayrımcılık ve çözüm önerileri. Uzmanlık Tezi. Ankara: Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Çalışma ve Sosyal Güvenlik Eğitim ve Araştırma Merkezi.
Oliver, M., & Barnes, C. (1998). Disabled people and social policy: From exclusion to inclusion. London and Newyork: Longman.
Paris, M. (1993). Attitudes of medical students and health-care professionals toward people with disabilities. Arch Phys Med Rehabil, 74(8), 818–25.
Patka, M., Keys, C. B., Henry, D. B., & McDonald, K. E. (2013). Attitudes of Pakistani community members and staff toward people with ıntellectual disability. Am J Intellect Dev Disabil, 118(1), 32–43. https://doi.org/10.1352/1944-7558-118.1.32
Prins, R. (2013). Sickness absence and disability: An international perspective. İçinde P. Loisel, & J. Anema. Handbook of work disability: Prevention and management (s. 3–14). New York: Springer.
Pritchard, E. (2020). Shortchanged: height discrimination and strategies for social change. Disability & Society, 35(5), 854-855. https://doi.org/10.1080/09687599.2019.1629562
Rimmer, J., Riley, B., Wang, E., Rauworth, A., & Jurkowski, J. (2004). Physical activity participation among persons with disabilities: barriers and facilitators. Am J Prev Med, 26(5), 419–425. https://doi.org/10.1016/j.amepre.2004.02.002
Ross, G. (2004). Ethics, trust and expectations regarding the treatment of disabled staff within a tourism/hospitality industry context. International Journal of Hospitality Management, 23, 523–544.
Rohmer, O., & Louvet, E. (2018). Implicit stereotyping against people with disability. Group Processes & Intergroup Relations, 21(1), 127-140. https://doi.org/10.1177/1368430216638536
Scior, K., Addai-Davis, J., Kenyon, M., & Sheridan, J. C. (2013). Stigma, public awareness about intellectual disability and attitudes to inclusion among different ethnic groups. Journal of Intellectual Disability Research : JIDR, 57(11), 1014–1026. https://doi.org/10.1111/j.1365-2788.2012.01597.x
Sideridis, G. D., & Chandler, J. P. (1996). Comparison of attitudes of teachers of physical and musical education toward inclusion of children with disabilities. Psychological Reports, 78(3), 768–770. https://doi.org/10.2466/pr0.1996.78.3.768
Smedema, S. M., Ebener, D., & Grist-Gordon, V. (2012). The impact of humorous media on attitudes toward persons with disabilities. Disability and Rehabilitation, 34(17), 1431-1437. https://doi.org/10.3109/09638288.2011.645109
Staniland, L. (2011). Public perceptions of disabled people. Evidence from the British Social Attitudes Survey. London: Office for Disability Issues UK.
Stone, D., & Colella, A. (1996). A model of factors affecting the treatment of disabled individuals in organizations. The Academy of Management Review, 21(2), 352-401. https://doi.org/10.2307/258666
Şahin, H. & Bekir, H. (2016). Üniversite öğrencilerinin engellilere yönelik tutumlarının belirlenmesi. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3, 767-779.
Tabaj, A., Pastirk, S., Bitenc, Č. & Masten, R.(2015). Work-related stress, burnout, compassion, and work satisfaction of professional workers ın vocational rehabilitation. Rehabilitation Counseling Bulletin, 53(2), 113-123.
Taşcı, F. (2018). Sosyal politikada dezavantajlı gruplar: Tarih, yaklaşım ve uygulama. İstanbul: Kaknüs. Thompson, S., Shakespeare, T., & Wright, M. (2008). Medical and social aspects of the life course for adults with skeletal dysplasia: A review of current knowledge. Disability and Rehabilitation, 1-12.
Topgül, S. & Yıldırım, M. (2018). Engelli istihdamına ilişkin işverenlerin tutum ve algıları: Tokat örneği. International Journal of Human Sciences, 15(2), 855-869.
Toth, K., & Dewa, C. (2014). Employee decision-making about disclosure of a mental disorder at work. Journal of Occupational Rehabilitation, 24, 732–746.
TÜİK (2011). Nüfus ve konut araştırması. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Nufus-ve-Konut-Arastirmasi-2011-15843 sayfasından erişilmiştir. Erişim Tarihi: 01.04.2024.
UNESCO (2018). Education and disability: analysis of data from 49 countries. https://uis.unesco.org/sites/default/files/documents/ip49-education-disability-2018-en.pdf sayfasından erişilmiştir. Erişim Tarihi: 01.04.2024
Uysal, A., Albayrak, B., Koçulu, B., Kan, F., & Aydın, T. (2014). Attitudes of nursing students toward people with disabilities. Nurse Educ Today, 34(5), 878–84. https://doi.org/10.1016/j.nedt.2013.09.001
Vincent-Onabajo, G., & Malgwi, W. (2015). Attitude of physiotherapy students in Nigeria toward persons with disability. Disabil Health J, 8(1), 102–108.
Vornholt, K., Uitdewilligen, S., & Nijhuis, F. (2013). Factors affecting the acceptance of people with disabilities at work: a literature review. Journal of Occupational Rehabilitation, 23, 463-475.
Vuran, S. (2018). Bakım elemanı yetiştirme ve geliştirme II. N. Gökçek Karaca, & S. S. Topbaş (Ed.). Bakım ihtiyacında olan engelli bireyler. (s. 2-19). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
Wang, Z., Xu, X., Han, Q., Chen, Y., Jiang, J., & Guo-Xin, N. (2021). Factors associated with public attitudes towards persons with disabilities: A systematic review. BMC Public Health, 21(1058), 1-15. https://doi.org/10.1186/s12889-021-11139-3
Weiner, B., Osborne, D., & Rudolph, U. (2011). An attributional analysis of reactions to poverty: The political ideology of the giver and the perceived morality of the receiver. Personality and Social Psychology Review, 15, 199–213. https://doi.org/10.1177/1088868310387615
Wendell, S. (1989). Toward a feminist theory of disability. Hypatia, 4, 104-124.
Wilson, M. C., & Scior, K. (2014). Attitudes towards individuals with disabilities as measured by the implicit association test: a literature review. Research in Developmental Disabilities, 35(2), 294–321. https://doi.org/10.1016/j.ridd.2013.11.003
WHO (tarihsiz). Disability. https://www.who.int/health-topics/disability#tab=tab_1 sayfasından erişilmiştir. Erişim Tarihi: 01.04.2024.
WHO (2011). World report on disability. https://iris.who.int/handle/10665/44575 sayfasından erişilmiştir. Erişim Tarihi: 01.04.2024
Yelpaze, İ. & Türküm, A. S. (2018). Engellilere Yönelik Çok Boyutlu Tutum Ölçeğinin Türk Kültürüne uyarlanması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 8(14), 168-187. doi:10.26466/opus.377906
Yıldırım, F. & Yaşın Dökmen, Z. (2004, Mayıs). Engellilere ilişkin tutumlarla sosyal üstünlük yönelimi, adil dünya inancı ve kontrol odağı inancı arasındaki ilişkiler. İçinde 6. Ulusal Sosyal Hizmetler Konferansı: Küreselleşme Sosyal Adalet ve Sosyal Hizmetler (s. 180-195), Sosyal Hizmet Uzmanları Derneği, Ankara.
Yıldırım, F., Dökmen, Z., Mamatoğlu, N., Özuğurlu, M. ve Karabulut, E. (2011). İşgücü Piyasasının Özürlüler Açısından Analizi. Ankara: TC Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, Özürlü ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü. Mattek Matbaacılık.
Yılmaz, Z. (2007). Çalışan özürlülerin iş yaşamında karşılaştıkları sorunlar ve bunları etkileyen etmenler. Özveri, 1(2), 193-279.
Zhang, L., & Haller, B. (2013). Consuming image: How mass media impact the identity of people with disabilities. Communication Quarterly, 61(3), 319–334. https://doi.org/10.1080/01463373.2013.776988

Toplam 98 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil	Türkçe
Konular	Klinik ve Sağlık Psikolojisi (Diğer)
Bölüm	Araştırma Makalesi
Yazarlar	Meltem Demir Saykili 0009-0006-9033-9084 Nihal Mamatoğlu 0000-0003-1375-6782
Yayımlanma Tarihi	9 Haziran 2025
Gönderilme Tarihi	9 Mayıs 2025
Kabul Tarihi	26 Mayıs 2025
Yayımlandığı Sayı	Yıl 2025 Cilt: 11 Sayı: 1

Kaynak Göster

APA	Demir Saykili, M., & Mamatoğlu, N. (2025). ENGELLİ BAKIMINA YÖNELİK TUTUM ÖLÇEĞİNİN GELİŞTİRİLMESİ. Aydın İnsan Ve Toplum Dergisi, 11(1), 27-66.

Kapak Resmi İndir

Makale Dosyaları

Tam Metin

All site content, except where otherwise noted, is licensed under a Creative Common Attribution Licence. (CC-BY-NC 4.0)