Vardiyalı ve Vardiyasız Çalışanlarda Kas İskelet Sistemi Problemleri, Yorgunluk Düzeyi ve Aktivite Dengesi Arasındaki İlişkinin İncelemesi
Yıl 2025,
Cilt: 8 Sayı: 2, 117 - 126, 31.05.2025
Ayla Günal
,
Funda Demirtürk
,
Emircan Kömpe
,
Elif Peynir
,
Sümeyye Örükaya
,
Aydan Süeda Çakırcı
,
Aminenur Çetin
,
Elif May
,
Süveyda Berkil
,
Mandana Majlesi
,
Musa Ebu Alez Musaoğlu
Öz
Amaç: Mevcut çalışmanın amacı vardiyalı çalışma ve vardiyasız çalışmanın kas iskelet sistemi problemleri, yorgunluk düzeyi ve aktivite dengesi üzerindeki olası etkilerini tanımlamak ve bu parametrelerin birbiri ile ilişkilisini araştırmaktır. Yöntem: Araştırmacılar tarafından oluşturulan ön değerlendirme formu kullanılarak, sosyo-demografik bilgiler (yaş, cinsiyet, boy, kilo, medeni durum, çocuk sayısı, aile yapısı, şu an yaşanılan yer, çalışma yılı, günlük işte çalışma süresi, haftalık nöbet tutma sayısı, vardiyalı çalışma yılı) kaydedildi. Katılımcıların kas iskelet sistemi problemleri Cornell Kas İskelet Sistemi Rahatsızlıkları Ölçeği ile, yorgunluk düzeyleri Yorgunluk Şiddet Ölçeği ile, aktivite dengesi Aktivite-Rol Dengesi Anketi-11 Türkçe Versiyonu ile değerlendirildi. Bulgular: Çalışma 89 vardiyalı çalışan 107 vardiyasız çalışan ile tamamlandı. Vardiyalı çalışan grubundaki katılımcıların Cornell Kas İskelet Sistemi Rahatsızlıkları Ölçeğinin üst ekstremite (p<0,01), omurga (p<0,05), alt ekstremite (p<0,01) alt boyutları puanları ile toplam puan (p<0,01) ve aktivite dengesi arasında istatistiksel olarak anlamlı negatif bir ilişki saptandı. Yorgunluk düzeyi daha yüksek olan katılımcıların aktivite dengesi puanlarının daha düşük olduğu görüldü (p<0,01). Vardiyasız çalışan grubundaki katılımcıların Cornell Kas İskelet Sistemi Rahatsızlıkları Ölçeğinin üst ekstremite (p<0,05), omurga (p<0,01) alt boyutları puanları ile toplam puan (p<0,05) ve aktivite dengesi arasında istatistiksel olarak anlamlı negatif bir ilişki saptandı. Yorgunluk düzeyi daha yüksek olan katılımcıların aktivite dengesi puanlarının daha düşük olduğu görüldü (p<0,05). Gruplar arasında kas iskelet sistemi rahatsızlıkları, yorgunluk düzeyleri ve aktivite-rol dengesi puanları arasında fark olmadığı tespit edildi (p>0,05). Sonuç: Çalışma şeklinden bağımız olarak kas iskelet sistemi problemleri ve yorgunluk düzeyi arttıkça aktivite dengesinin azaldığı görülmüştür. Bununla birlikte vardiyalı ve vardiyasız çalışan bireylerin kas iskelet sistemi problemleri, yorgunluk düzeyi ve aktivite dengesi arasında istatiksel olarak fark olmadığı saptanmıştır.
Etik Beyan
Çalışma Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal ve Beşerî Bilimler Araştırmaları Etik Kurulu tarafından onaylandı (25.04.2023 tarih 7. oturum ve 01-37 karar sayılı).
Destekleyen Kurum
Bu çalışma için maddi destek ve kurum desteği alınmamıştır.
Teşekkür
Çalışmaya katılan Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi Araştırma ve Uygulama Hastanesi çalışanlarına teşekkür ederiz.
Kaynakça
- Altundaş E, Arslan G, Akıngöl Z, Yazıcı N, Varol A, Turan C, Kalaça S. (2010). Demiryolu işçilerinin çalışma koşullarından kaynaklanan sağlık sorunları. Ttb Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi, 10(37): 36-43.
- An JM, Kim J, Yoon S, Woo KH, Cho SY, Kim K, Jo HR. (2020). Association of work–life balance with occupational injury and work-related musculoskeletal pain among Korean workers. Ann Occup Environ Med, 30(32): e20. doi. org/10.35371/aoem.2020.32.e20
- Armutlu K, Korkmaz NC., Keser I, Sumbuloglu V, Akbiyik DI, Guney Z, Karabudak R. (2007). The validity and reliability of the Fatigue Severity Scale in Turkish multiple sclerosis patients. Int J Rehabil Res, 30(1): 81-85.
- Aslan M, Arca M, Aksoy B. (2024). Fizyoterapistlerde bel ağrısı prevalansı ve bel ağrısını etkileyen faktörlerin belirlenmesi. Ankara Eğt Arş Hast Derg, 57(1): 1-7.
- Boisseau N. (2004). Egzersiz ve iyileşme sırasında metabolizmadaki cinsiyet farklılıkları. Nutr Implic Sci Sports, 19: 220-227.
- Cemali M, Pekçetin S, Bayram C, Ünal M, Öztürk M, Gümüşçü KB, Yazıcı A, Bolat S, Toklu F, Sayar B. (2025). Demografik faktörlere ve farklı çalışma koşullarına göre hemşirelerin okupasyonel dengesinin incelenmesi. Ergoterapi ve Rehabilitasyon Dergisi, 13(1): 50-58.
- Chang WP, Peng YX. (2021). Differences between fixed day shift nurses and rotating and irregular shift nurses in work-related musculoskeletal disorders: A literature review and meta-analysis. J Occup Health, 63(1): e12208. doi: 10.1002/1348-9585.12208.
- Dantas GDSV, Cardoso JP, de Araújo TM. (2023). Association between physical and psychosocial demands and musculoskeletal pain in health workers. Rev Bras Med Trab, 20(4): 524-538.
- Değirmencioğlu M, Öztop S (2019). Vardiyalı çalışma sisteminin çalışanların işten ayrılma niyetine etkisi üzerinde iş yaşam dengesinin aracılık rolü. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(29): 623-642.
- Demirci D, Karamancıoğlu B, Hoşbaş BD, Özülkülü EG. (2023). Cerrahlarda görülen kas iskelet sistemi problemleri. Arel Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 7(3): 169-177.
- Doğan S, Bayram GA. (2023). Evaluating the effect of daytime sleepiness and sleep quality on balance, fatigue and life quality of shift workers. Work, 77(3): 789-797.
- Dong H, Zhang Q, Zhang Z, Zhu C. (2022). Association of sleep disturbance with shift work, occupational stress, and musculoskeletal pain in Chinese public hospital emergency workers: A multicentre cross-sectional study. Chronobiol Int, 39(6): 886-894.
- Ekici G, Demirbas M. (2020). Vardiyalı çalışan kadın hemşirelerde rol-aktivite dengesi ve yaşam kalitesi arasındaki ilişkinin incelenmesi. Ergoterapi ve Rehabilitasyon Dergisi, 8(2): 91- 98.
- Erbay Dundar P, Ozmen D, Ilgun M, Cakmakcı A, Alkis S. (2011). Low back pain and related factors in nurses in a university hospital. Turk J Public Health, 8(2): 95-104.
- Erdinç O, Hot K, Ozkaya M. (2011). Turkish version of the Cornell Musculoskeletal Discomfort Questionnaire: cross-cultural adaptation and validation. Work, 39(3): 251-260.
- Fırıncı B, Pehlivan E, Durmuş GN, Özer A. (2018). Hasta bakıcılarda bel ağrısı ve yaşam kalitesinin değerlendirilmesi, Turgut Özal Tıp Merkezi örneği. Sakarya Tıp Dergisi, 8(2): 292-302.
- Gallew HA, Mu K. (2004). An occupational look at temporal adaptation: Night shift nurses. J Occup Sci, 11(1): 23-30.
- Göktaş A. (2023). The effect of work-life balance on job stress and fatigue in taxi drivers. J Occup Environ Med, 65(10): e675-e681. doi: 10.1097/JOM.0000000000002943.
- Günal A, Pekçetin S, Demirtürk F, Şenol H, Håkansson C, Wagman P. (2020). Validity and reliability of the Turkish occupational balance questionnaire (OBQ11-T). Scand J Occup Ther, 27(7): 493-499.
- Hafeez M, Abdullah E, Haq MZU, Rahim S. (2024). Association between musculoskeletal pain and household activities among housewives. Insights-JHR, 2(2): 422-430.
- Håkansson C, Lexén A. (2021). The combination of psychosocial working conditions, occupational balance and sociodemographic characteristics and their associations with no or negligible stress symptoms among Swedish occupational therapists–a cross-sectional study. BMC Health Serv Res, 21(1): 471. doi: 10.1186/s12913-021-06465-6.
- Håkansson C, Lexén A. (2023). Work conditions as predictors of Swedish occupational therapists’ occupational balance. Scand J Occup Ther, 30(4): 520-526.
- Håkansson C, Wagman P, Hagell P. (2020). Construct validity of a revised version of the Occupational Banalce Questionnaire. Scand J Occup Ther, 27(6): 441-449.
- June K, Cho S. (2011). Low back pain and work related factors among nurses in intensive care units. J Clin Nurs, 20(3,4): 479-487.
- Maakip I, Voo P, Yahaya AH, Ationg R. (2020). Work-Life Balance (WLB) and Musculoskeletal Discomfort (MSD): A Study among Female Office Workforces in Malaysia. Work, 7(14): 1585-1592.
- Nasaif H, Alaradi M, Hammam R, Bucheeri M, Abdulla M, Abdulla H. (2023). Prevalence of self-reported musculoskeletal symptoms among nurses: a multicenter cross-sectional study in Bahrain. Int J Occup Saf Ergon, 29(1): 192-198.
- Rainbow JG, Dudding KM, Bethel C. (2023). ‘Powering through’: A qualitative descriptive study of nurses working while in pain. J Clin Nurs, 32(15-16): 4806-4815.
- Richter K, Acker J, Adam S, Niklewski G. (2016). Prevention of fatigue and insomnia in shift workers—a review of non-pharmacological measures. EPMA J, 7(1): 1-11.
- Selvi Y, Özdemir PG, Özdemir O, Aydın A, Beşiroğlu L. (2010). Sağlık çalışanlarında vardiyalı çalışma sisteminin sebep olduğu genel ruhsal belirtiler ve yaşam kalitesi üzerine etkisi. Düşünen Adam Psikiyatri ve Nörolojik Bilimler Dergisi, 23(4): 238-243.
- Suroso B, Wahyu A, Saleh LM, Muis M, Thamrin Y. (2024). Risk analysis of musculoskeletal disorders (msds) among computer user workers in Makassar. Tec Empresarial, 19(1): 174-188.
- Tahghighi M, Brown JA, Breen LJ, Kane R, Hegney D, Rees CS. (2019). A comparison of nurse shift workers’ and non-shift workers’ psychological functioning and resilience. J Adv Nurs, 75(11): 2570-2578.
- Tanhan A, Şenocak E, Karaca S, Hacıoğlu A, Kılınç E, Özer AY, Polat MG. (2022). Pandemi sürecinde bilgisayar kullanımının ofis çalışanlarının postür, boyun disabilite ve fiziksel aktivite seviyesine etkisi. JOHESAM, 2(3): 33-37.
- Tekeoğlu İ, Gülcü E, Kara M. (2008). Hastane çalışanlarında karpal tünel sendromu ile uyumlu el-el bileği ağrısı sıklığı ve risk faktörleri. Türkiye Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon Dergisi, 54(4): 152-156.
- Turan Ş, Khorshıd L. (2022). Hemşirelerin çalışma ortamında maruz kaldıkları ergonomik risklerin incelenmesi. Journal of Nursology, 25(3): 126-131.
- Wagman P, Hakansson C, Björklund A. (2012). Occupational balance as used in occupational therapy: A concept analysis. Scand J Occup Ther, 19(4): 332-327.
- Wilson J. (2002). The Impacts of shift patterns on healthcare professionals. J Nurs Manag, 10(4): 211-219.
- Yabanova EK. (2016). Gece vardiyasının işçiler üzerinde yarattığı fizyolojik, psikolojik, sosyolojik ve iş kazası etkilerine ilişkin bir alan araştırması [Yüksek Lisans Tezi]. Çanakkale: Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi.
- Yamaguchi S, Winwood PC, Yano R. (2023). Chronic fatigue and recovery among nurses working two-shift and three-shift rotations. Collegian, 30(6): 786-794.
- Yu Y, Manku M, Backman CL. (2018). Measuring occupational balance and its relationship to perceived stress and health. Can J Occup Ther, 85(2): 117-127.
Investigation of the Relationship Between Musculoskeletal System Problems, Fatigue Levels and Activity Balance in Shift and Non-Shift Workers
Yıl 2025,
Cilt: 8 Sayı: 2, 117 - 126, 31.05.2025
Ayla Günal
,
Funda Demirtürk
,
Emircan Kömpe
,
Elif Peynir
,
Sümeyye Örükaya
,
Aydan Süeda Çakırcı
,
Aminenur Çetin
,
Elif May
,
Süveyda Berkil
,
Mandana Majlesi
,
Musa Ebu Alez Musaoğlu
Öz
Objective: The aim of the current study is to define the possible effects of shift work and non-shift work on musculoskeletal system problems, fatigue level and occupational balance and to investigate the relationship between these parameters. Method: Socio-demographic information (age, gender, height, weight, marital status, number of children, family structure, current place of residence, working years, daily working hours, weekly shift work, shift work years) was recorded using a preliminary assessment form developed by the researchers. Participants' musculoskeletal system problems were assessed with the Cornell Musculoskeletal Disorders Scale, fatigue levels with the Fatigue Severity Scale, and activity balance with the Turkish Version of the Activity-Role Balance Questionnaire-11. Results: The study was completed with 89 shift workers and 107 non-shift workers. A statistically significant negative relationship was found between the Cornell Musculoskeletal Disorders Scale upper extremity (p<0.01), spine (p<0.05), lower extremity (p<0.01) sub-dimensions and the total score (p<0.01) and activity balance. Participants with higher fatigue levels were found to have lower activity balance scores (p<0.01). A statistically significant negative relationship was found between the Cornell Musculoskeletal Disorders Scale upper extremity (p<0.05), spine (p<0.01) sub-dimensions and the total score (p<0.05) and activity balance of the participants in the non-shift worker group.It was observed that the activity balance scores of the participants with higher fatigue levels were lower (p<0.05). It was determined that there was no difference between the groups in terms of musculoskeletal disorders fatigue levels and activity-role balance scores (p>0.05). Conclusion: It was observed that as the musculoskeletal system problems and fatigue level increased, activity balance decreased, regardless of the working style. However, it was determined that there was no statistical difference between the musculoskeletal system problems, fatigue level and activity balance of individuals working in shifts and non-shifts.
Kaynakça
- Altundaş E, Arslan G, Akıngöl Z, Yazıcı N, Varol A, Turan C, Kalaça S. (2010). Demiryolu işçilerinin çalışma koşullarından kaynaklanan sağlık sorunları. Ttb Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi, 10(37): 36-43.
- An JM, Kim J, Yoon S, Woo KH, Cho SY, Kim K, Jo HR. (2020). Association of work–life balance with occupational injury and work-related musculoskeletal pain among Korean workers. Ann Occup Environ Med, 30(32): e20. doi. org/10.35371/aoem.2020.32.e20
- Armutlu K, Korkmaz NC., Keser I, Sumbuloglu V, Akbiyik DI, Guney Z, Karabudak R. (2007). The validity and reliability of the Fatigue Severity Scale in Turkish multiple sclerosis patients. Int J Rehabil Res, 30(1): 81-85.
- Aslan M, Arca M, Aksoy B. (2024). Fizyoterapistlerde bel ağrısı prevalansı ve bel ağrısını etkileyen faktörlerin belirlenmesi. Ankara Eğt Arş Hast Derg, 57(1): 1-7.
- Boisseau N. (2004). Egzersiz ve iyileşme sırasında metabolizmadaki cinsiyet farklılıkları. Nutr Implic Sci Sports, 19: 220-227.
- Cemali M, Pekçetin S, Bayram C, Ünal M, Öztürk M, Gümüşçü KB, Yazıcı A, Bolat S, Toklu F, Sayar B. (2025). Demografik faktörlere ve farklı çalışma koşullarına göre hemşirelerin okupasyonel dengesinin incelenmesi. Ergoterapi ve Rehabilitasyon Dergisi, 13(1): 50-58.
- Chang WP, Peng YX. (2021). Differences between fixed day shift nurses and rotating and irregular shift nurses in work-related musculoskeletal disorders: A literature review and meta-analysis. J Occup Health, 63(1): e12208. doi: 10.1002/1348-9585.12208.
- Dantas GDSV, Cardoso JP, de Araújo TM. (2023). Association between physical and psychosocial demands and musculoskeletal pain in health workers. Rev Bras Med Trab, 20(4): 524-538.
- Değirmencioğlu M, Öztop S (2019). Vardiyalı çalışma sisteminin çalışanların işten ayrılma niyetine etkisi üzerinde iş yaşam dengesinin aracılık rolü. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(29): 623-642.
- Demirci D, Karamancıoğlu B, Hoşbaş BD, Özülkülü EG. (2023). Cerrahlarda görülen kas iskelet sistemi problemleri. Arel Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 7(3): 169-177.
- Doğan S, Bayram GA. (2023). Evaluating the effect of daytime sleepiness and sleep quality on balance, fatigue and life quality of shift workers. Work, 77(3): 789-797.
- Dong H, Zhang Q, Zhang Z, Zhu C. (2022). Association of sleep disturbance with shift work, occupational stress, and musculoskeletal pain in Chinese public hospital emergency workers: A multicentre cross-sectional study. Chronobiol Int, 39(6): 886-894.
- Ekici G, Demirbas M. (2020). Vardiyalı çalışan kadın hemşirelerde rol-aktivite dengesi ve yaşam kalitesi arasındaki ilişkinin incelenmesi. Ergoterapi ve Rehabilitasyon Dergisi, 8(2): 91- 98.
- Erbay Dundar P, Ozmen D, Ilgun M, Cakmakcı A, Alkis S. (2011). Low back pain and related factors in nurses in a university hospital. Turk J Public Health, 8(2): 95-104.
- Erdinç O, Hot K, Ozkaya M. (2011). Turkish version of the Cornell Musculoskeletal Discomfort Questionnaire: cross-cultural adaptation and validation. Work, 39(3): 251-260.
- Fırıncı B, Pehlivan E, Durmuş GN, Özer A. (2018). Hasta bakıcılarda bel ağrısı ve yaşam kalitesinin değerlendirilmesi, Turgut Özal Tıp Merkezi örneği. Sakarya Tıp Dergisi, 8(2): 292-302.
- Gallew HA, Mu K. (2004). An occupational look at temporal adaptation: Night shift nurses. J Occup Sci, 11(1): 23-30.
- Göktaş A. (2023). The effect of work-life balance on job stress and fatigue in taxi drivers. J Occup Environ Med, 65(10): e675-e681. doi: 10.1097/JOM.0000000000002943.
- Günal A, Pekçetin S, Demirtürk F, Şenol H, Håkansson C, Wagman P. (2020). Validity and reliability of the Turkish occupational balance questionnaire (OBQ11-T). Scand J Occup Ther, 27(7): 493-499.
- Hafeez M, Abdullah E, Haq MZU, Rahim S. (2024). Association between musculoskeletal pain and household activities among housewives. Insights-JHR, 2(2): 422-430.
- Håkansson C, Lexén A. (2021). The combination of psychosocial working conditions, occupational balance and sociodemographic characteristics and their associations with no or negligible stress symptoms among Swedish occupational therapists–a cross-sectional study. BMC Health Serv Res, 21(1): 471. doi: 10.1186/s12913-021-06465-6.
- Håkansson C, Lexén A. (2023). Work conditions as predictors of Swedish occupational therapists’ occupational balance. Scand J Occup Ther, 30(4): 520-526.
- Håkansson C, Wagman P, Hagell P. (2020). Construct validity of a revised version of the Occupational Banalce Questionnaire. Scand J Occup Ther, 27(6): 441-449.
- June K, Cho S. (2011). Low back pain and work related factors among nurses in intensive care units. J Clin Nurs, 20(3,4): 479-487.
- Maakip I, Voo P, Yahaya AH, Ationg R. (2020). Work-Life Balance (WLB) and Musculoskeletal Discomfort (MSD): A Study among Female Office Workforces in Malaysia. Work, 7(14): 1585-1592.
- Nasaif H, Alaradi M, Hammam R, Bucheeri M, Abdulla M, Abdulla H. (2023). Prevalence of self-reported musculoskeletal symptoms among nurses: a multicenter cross-sectional study in Bahrain. Int J Occup Saf Ergon, 29(1): 192-198.
- Rainbow JG, Dudding KM, Bethel C. (2023). ‘Powering through’: A qualitative descriptive study of nurses working while in pain. J Clin Nurs, 32(15-16): 4806-4815.
- Richter K, Acker J, Adam S, Niklewski G. (2016). Prevention of fatigue and insomnia in shift workers—a review of non-pharmacological measures. EPMA J, 7(1): 1-11.
- Selvi Y, Özdemir PG, Özdemir O, Aydın A, Beşiroğlu L. (2010). Sağlık çalışanlarında vardiyalı çalışma sisteminin sebep olduğu genel ruhsal belirtiler ve yaşam kalitesi üzerine etkisi. Düşünen Adam Psikiyatri ve Nörolojik Bilimler Dergisi, 23(4): 238-243.
- Suroso B, Wahyu A, Saleh LM, Muis M, Thamrin Y. (2024). Risk analysis of musculoskeletal disorders (msds) among computer user workers in Makassar. Tec Empresarial, 19(1): 174-188.
- Tahghighi M, Brown JA, Breen LJ, Kane R, Hegney D, Rees CS. (2019). A comparison of nurse shift workers’ and non-shift workers’ psychological functioning and resilience. J Adv Nurs, 75(11): 2570-2578.
- Tanhan A, Şenocak E, Karaca S, Hacıoğlu A, Kılınç E, Özer AY, Polat MG. (2022). Pandemi sürecinde bilgisayar kullanımının ofis çalışanlarının postür, boyun disabilite ve fiziksel aktivite seviyesine etkisi. JOHESAM, 2(3): 33-37.
- Tekeoğlu İ, Gülcü E, Kara M. (2008). Hastane çalışanlarında karpal tünel sendromu ile uyumlu el-el bileği ağrısı sıklığı ve risk faktörleri. Türkiye Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon Dergisi, 54(4): 152-156.
- Turan Ş, Khorshıd L. (2022). Hemşirelerin çalışma ortamında maruz kaldıkları ergonomik risklerin incelenmesi. Journal of Nursology, 25(3): 126-131.
- Wagman P, Hakansson C, Björklund A. (2012). Occupational balance as used in occupational therapy: A concept analysis. Scand J Occup Ther, 19(4): 332-327.
- Wilson J. (2002). The Impacts of shift patterns on healthcare professionals. J Nurs Manag, 10(4): 211-219.
- Yabanova EK. (2016). Gece vardiyasının işçiler üzerinde yarattığı fizyolojik, psikolojik, sosyolojik ve iş kazası etkilerine ilişkin bir alan araştırması [Yüksek Lisans Tezi]. Çanakkale: Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi.
- Yamaguchi S, Winwood PC, Yano R. (2023). Chronic fatigue and recovery among nurses working two-shift and three-shift rotations. Collegian, 30(6): 786-794.
- Yu Y, Manku M, Backman CL. (2018). Measuring occupational balance and its relationship to perceived stress and health. Can J Occup Ther, 85(2): 117-127.