TÜRKİYE’DE TİYATRO OYUNCULARININ ÜNİVERSİTELERDE ALDIKLARI OYUNCULUK EĞİTİMLERİNİ KULLANMALARININ ÖNÜNDEKİ ENGELLERE BİR BAKIŞ VE SORUNA İLİŞKİN ÇÖZÜM ÖNERİLERİ
Öz
Oyuncu ve seyirci, tiyatro sanatının iki temel unsurudur. Seyircinin izleme rolü sahneleme anına dek dışarıda bırakıldığında tiyatronun ana unsurunun oyuncu olduğu iddia edilebilir. Oyuncu eğitiminin, oyuncunun bu eğitime kendi estetik yeterliliklerini ekleyerek rolünü inşa etmesinin ve tüm bu süreçlerde kullandığı yaratıcılığının, özgünlüğünün ve bakış açısının tiyatro pratiği açısından hayati bir önemi vardır. Bu araştırmada Türkiye’de tiyatro oyuncularının üniversitede almış oldukları oyunculuk eğitimini profesyonel oyunculuk yaşamlarında kullanabilme durumları araştırılmış, katılımcılardan alınan görüşlerle bu yönde bir kullanımın önündeki engeller ve kullanımın önünü açabilecek öneriler ortaya konulmuştur. Bu araştırma nitel bir araştırmadır ve araştırmada nitel araştırma desenlerinden fenomenolojik desen kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu amaçlı örneklem olarak seçilen 10 (on) tiyatro oyuncusu oluşturmuştur. Çalışmada, amaçlı örneklemlere ölçüt örnekleme yaklaşımıyla ulaşılmıştır. Bu araştırmada ölçüt örnekleme için iki ölçüt kullanılmıştır: İlk ölçüt profesyonel olarak tiyatro oyunculuğu yapıyor olmak, ikinci ölçüt ise üniversitelerin Oyunculuk (Tiyatro) bölümlerinden mezun olmaktır. Araştırmadaki veriler yarı yapılandırılmış görüşmelerle elde edilmiş ve veriler betimsel analiz yaklaşımı ile analiz edilmiştir. Araştırmada tiyatro oyuncularının üniversitede almış oldukları eğitimi profesyonel oyunculuk yaşamlarında kullanabilmelerinin önünde kurumsal ve bireysel engeller olduğu görülmüş, bu engellerin oyuncuların özgür ve özerk olabilmelerinin, yaratıcılıklarını kullanabilmelerinin önünde de birer engele dönüştüğü tespit edilmiştir. Oyuncular bu engellerin kaldırılması noktasında somut öneriler sunmuş, engellerin ortadan kalkmasının yaratıcı edimlerini ve özgün bakış açılarını ortaya koyabilmelerini destekleyeceğini belirtmişlerdir.
Anahtar Sözcükler: Tiyatro; oyunculuk; oyunculuk eğitimi; oyunculuk bölümleri; engeller.
Anahtar Kelimeler
Tiyatro; Oyunculuk; Oyunculuk Eğitimi; Oyunculuk Bölümleri; Engeller
Kaynakça
- Algan, A. (2023). Yaratıcı Oyuncu Yaratıcı İnsan. (S. Uysal, Haz.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- Artaud, A. (2009). Tiyatro ve İkizi. (B. Gülmez, Çev., 2. bs.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- Aristoteles. (2017). Retorik. (M. H. Doğan, Çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- Baltacı, A. (2017). Nitel Veri Analizinde Miles-Huberman Modeli. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(1), 1-14.
- Barba, E.ve Savarese, N. (2017). Oyuncunun Gizli Sanatı. Tiyatro Antropolojisi Sözlüğü. (A. Candan, Çev.). İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
- Berlin Oyunculuk Okulu Öğretim Üyeleri. (2014). Oyunculuk Elkitabı. (T. Yılmaz, Çev.). İstanbul: Mitos Boyut Yayınları.
- Braun, E. (2013). Yönetmen ve Sahne. Natüralizmden Grotowksi’ye. (B. S. Şener, Çev.). Ankara: Dost Kitabevi.
- Brecht, B. (2011). Epik Tiyatro. (K. Şipal, Çev.). İstanbul: Agora Kitaplığı.
- Brockett, O. G. (2000). Tiyatro Tarihi. (S. Sokullu, S. Dinçel, T. Sağlam, S. Çelenk, S. B. Öndül ve B. Güçbilmez, Çev.). Ankara: Dost Kitabevi.
- Brook, P. (2010). Boş Mekan. (Ü. İnce, Çev.). İstanbul: Hayalbaz Kitap.
- Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2017). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. (23. bs.). Ankara. PEGEM Akademi.
- Candan, A. (2019). Öncü Tiyatro ve Dijital Çağda Gösterim. (3. bs.). İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
- Carlson, M. (2007). Tiyatro Teorileri. Yunanlılardan Bugüne Tarihsel ve Eleştirel Bir İnceleme. (E. Buğlalılar ve B. Yıldırım, Çev.). Ankara: de ki Basım Yayın.
- Creswell, J. W. (2020). Nitel Araştırma Yöntemleri. (M. Bütün ve S. B. Demir, Çev., Ed.). Ankara: Siyasal Kitabevi.
- Diderot. (2016). Aktörlük Üzerine Aykırı Düşünceler. (S. E. Siyavuşgil, Çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
- Doğan Erkazancı, S. (2013). Sanatta Sansür; Tahakküm, Tahammül ve Tahrik. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Ebert, G. (2004). Oyunculuk Sanatında Doğaçlama. (T. Yılmaz, Çev.). İstanbul: Mitos Boyut Yayınları.
- Ezici, T. (2008). Tiyatro Eğitimi ve Çağdaş Açılımlar. Tiyatro Araştırmaları Dergisi, 26(26), 113-125.
- Frimberger, K. (2022). “Cultivating the Art of Living”: The Pleasures of Bertolt Brecht’s Philosophising Theatre Pedagogy. Studies in Philosophy and Education,41, 653–668. https://doi.org/10.1007/s11217-022-09852-6
- Göktaş, E. (2010). Türkiye'de Tiyatro Eğitimi. Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, 3, 39-48.
- Grotowski, J. (2016). Yoksul Bir Tiyatroya Doğru. (O. Akınhay, Çev.). İstanbul: Agora Kitaplığı.
- Karaboğa, K. (2018). Oyunculuk Sanatında Yöntem ve Paradoks. İstanbul: Habitus.
- Kayan, T. (2021). Türkiye’de Oyunculuk Eğitimi ve Kamera Önü Oyunculuğu. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Bursa: Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Kocabıyık, Y. ve Erdenk, S. (2022). Türkiye’de Oyunculuk Eğitimi Programlarının Karşılaştırmalı Olarak İncelenmesi. Turkish Studies, 17(2), 201-223. https://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.57467
- Korad Birkiye, S. (2012). Kültür Politikaları, Türk Tiyatrosu ve DT Örneği. Tiyatro Eleştirmenliği ve Dramaturji Bölümü Dergisi, 10, 78-107.
- Meyerhold, V. (1997). Tiyatro-Devrim ve Meyerhold. (A. Berktay, Der. ve Çev.). İstanbul: Mitos Boyut Yayınları.
- Miles, M. B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative Data Analysis: An Expanded Sourcebook. Sage Publications.
- Morris, E. (2020). Mutlak Bilinçle Oynamak. Aktörün İç Kaynaklarının Dinamik Bir Keşfi. (C. N. Öztürk, Çev.). İstanbul: Alfa Yayıncılık.
- Nutku, Ö. (1995). Oyunculuk Tarihi. Başlangıcından XIX. Yüzyıla. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- Özdemir, M. (2010). Nitel Veri Analizi: Sosyal Bilimlerde Yöntembilim Sorunsalı Üzerine Bir Çalışma. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(1), 323-343.
- Richards, T. (2021). Grotowski ile Fiziksel Eylemler Üzerine Çalışmak. (A. Candan, Çev.). İstanbul: Norgunk.
- Rudlin, J. (2000). Commedia dell’Arte. Oyuncular için El Kitabı. (E. İpekli, Çev.). İstanbul: Mitos Boyut Yayınları.
- Savarese, N. (2017). Eğitim Çalışması ve Çıkış Noktası. E. Barba ve N. Savarese (Ed.). (A. Çandan, Çev.). Oyuncunun Gizli Sanatı. Tiyatro Antropolojisi Sözlüğü içinde (s. 94-100). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
- Stanislavski, K. (2020). Oyuncunun El Kitabı. (O. Akınhay, Çev.). İstanbul: Agora Kitaplığı.
- Stanislavski, K. (1996). Bir Karakter Yaratmak. (S. Taşer, Çev.). İstanbul: Papirüs Yayınları.
- Stanislavski, K. (1993). Bir Aktör Hazırlanıyor. (S. Taşer, Çev.). İstanbul: İleri Kitabevi.
- Şener, S. (1998). Cumhuriyet’in 75. Yılında Türk Tiyatrosu. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
- Taviani, F. (2017). Oyuncunun Görüşü, Seyircinin Görüşü. E. Barba ve N. Savarese (Ed.). (A. Çandan, Çev.). Oyuncunun Gizli Sanatı. Tiyatro Antropolojisi Sözlüğü içinde (s. 323- 338). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
- Toporkov, V. (2021). Stanislavski Provada. (C. Yalaz, D. Dalyanoğlu ve Ö. Eren, Çev.). İstanbul. BGST Yayınları.
- Ünlü, A. (1995). Türk Tiyatrosundan Sansür ve Oto-Sansür Olgusu (1980-1990). (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Whyman, R. (2008). Oyunculukta Stanislavski Sistemi. Modern Performans Alanındaki Mirası ve Etkisi. (H. Gür, Çev.). Ankara: Dost Kitabevi.
- Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2021). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
- Zeami. (2023). Çiçeğin Ruhu. Noh Tiyatrosunun Klasik Öğretileri. (N. Yamamoto ve R. Taşkın, Çev.). İstanbul: İthaki Yayınları.
A PERSPECTIVE ON THE BARRIERS TO THE UTILIZATION OF UNIVERSITY-LEVEL ACTING EDUCATION BY THEATER ACTORS IN TÜRKİYE AND PROPOSED SOLUTIONS TO THE PROBLEM
Öz
The actor and the audience are the two fundamental elements of the art of theater. It can be argued that the actor is the primary element of theater when the audience’s role of watching is excluded until the moment of performance. The training of actors, the process of constructing their roles by incorporating their aesthetic competencies into this training, and their creativity, originality, and perspective throughout these processes are of vital importance to theater practice. In this study, the ability of theater actors in Türkiye to apply the acting education they received at university in their professional acting careers is examined. Through the views gathered from participants, obstacles to such application and suggestions to overcome these obstacles are presented. This research is qualitative, employing a phenomenological design, which is one of the qualitative research methods. The study group consists of 10 (ten) theater actors selected through purposive sampling. Criterion sampling was used to reach the purposive samples in this study, and two criteria were applied: The first criterion is being a professional theater actor, and the second is being a graduate of university-level Acting (Theater) programs. The data were obtained through semi-structured interviews and analyzed using a descriptive analysis approach. The study found that there are institutional and individual barriers preventing theater actors from utilizing their university education in their professional acting careers. These barriers were also identified as obstacles to the actors’ ability to be free and autonomous, as well as to their use of creativity. The actors offered concrete suggestions for removing these barriers and stated that overcoming them would support their ability to express their creative actions and unique perspectives.
Anahtar Kelimeler
Theater; Acting; Acting Education; Acting Departments; Barriers
Kaynakça
- Algan, A. (2023). Yaratıcı Oyuncu Yaratıcı İnsan. (S. Uysal, Haz.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- Artaud, A. (2009). Tiyatro ve İkizi. (B. Gülmez, Çev., 2. bs.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- Aristoteles. (2017). Retorik. (M. H. Doğan, Çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- Baltacı, A. (2017). Nitel Veri Analizinde Miles-Huberman Modeli. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(1), 1-14.
- Barba, E.ve Savarese, N. (2017). Oyuncunun Gizli Sanatı. Tiyatro Antropolojisi Sözlüğü. (A. Candan, Çev.). İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
- Berlin Oyunculuk Okulu Öğretim Üyeleri. (2014). Oyunculuk Elkitabı. (T. Yılmaz, Çev.). İstanbul: Mitos Boyut Yayınları.
- Braun, E. (2013). Yönetmen ve Sahne. Natüralizmden Grotowksi’ye. (B. S. Şener, Çev.). Ankara: Dost Kitabevi.
- Brecht, B. (2011). Epik Tiyatro. (K. Şipal, Çev.). İstanbul: Agora Kitaplığı.
- Brockett, O. G. (2000). Tiyatro Tarihi. (S. Sokullu, S. Dinçel, T. Sağlam, S. Çelenk, S. B. Öndül ve B. Güçbilmez, Çev.). Ankara: Dost Kitabevi.
- Brook, P. (2010). Boş Mekan. (Ü. İnce, Çev.). İstanbul: Hayalbaz Kitap.
- Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2017). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. (23. bs.). Ankara. PEGEM Akademi.
- Candan, A. (2019). Öncü Tiyatro ve Dijital Çağda Gösterim. (3. bs.). İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
- Carlson, M. (2007). Tiyatro Teorileri. Yunanlılardan Bugüne Tarihsel ve Eleştirel Bir İnceleme. (E. Buğlalılar ve B. Yıldırım, Çev.). Ankara: de ki Basım Yayın.
- Creswell, J. W. (2020). Nitel Araştırma Yöntemleri. (M. Bütün ve S. B. Demir, Çev., Ed.). Ankara: Siyasal Kitabevi.
- Diderot. (2016). Aktörlük Üzerine Aykırı Düşünceler. (S. E. Siyavuşgil, Çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
- Doğan Erkazancı, S. (2013). Sanatta Sansür; Tahakküm, Tahammül ve Tahrik. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Ebert, G. (2004). Oyunculuk Sanatında Doğaçlama. (T. Yılmaz, Çev.). İstanbul: Mitos Boyut Yayınları.
- Ezici, T. (2008). Tiyatro Eğitimi ve Çağdaş Açılımlar. Tiyatro Araştırmaları Dergisi, 26(26), 113-125.
- Frimberger, K. (2022). “Cultivating the Art of Living”: The Pleasures of Bertolt Brecht’s Philosophising Theatre Pedagogy. Studies in Philosophy and Education,41, 653–668. https://doi.org/10.1007/s11217-022-09852-6
- Göktaş, E. (2010). Türkiye'de Tiyatro Eğitimi. Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, 3, 39-48.
- Grotowski, J. (2016). Yoksul Bir Tiyatroya Doğru. (O. Akınhay, Çev.). İstanbul: Agora Kitaplığı.
- Karaboğa, K. (2018). Oyunculuk Sanatında Yöntem ve Paradoks. İstanbul: Habitus.
- Kayan, T. (2021). Türkiye’de Oyunculuk Eğitimi ve Kamera Önü Oyunculuğu. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Bursa: Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Kocabıyık, Y. ve Erdenk, S. (2022). Türkiye’de Oyunculuk Eğitimi Programlarının Karşılaştırmalı Olarak İncelenmesi. Turkish Studies, 17(2), 201-223. https://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.57467
- Korad Birkiye, S. (2012). Kültür Politikaları, Türk Tiyatrosu ve DT Örneği. Tiyatro Eleştirmenliği ve Dramaturji Bölümü Dergisi, 10, 78-107.
- Meyerhold, V. (1997). Tiyatro-Devrim ve Meyerhold. (A. Berktay, Der. ve Çev.). İstanbul: Mitos Boyut Yayınları.
- Miles, M. B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative Data Analysis: An Expanded Sourcebook. Sage Publications.
- Morris, E. (2020). Mutlak Bilinçle Oynamak. Aktörün İç Kaynaklarının Dinamik Bir Keşfi. (C. N. Öztürk, Çev.). İstanbul: Alfa Yayıncılık.
- Nutku, Ö. (1995). Oyunculuk Tarihi. Başlangıcından XIX. Yüzyıla. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- Özdemir, M. (2010). Nitel Veri Analizi: Sosyal Bilimlerde Yöntembilim Sorunsalı Üzerine Bir Çalışma. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(1), 323-343.
- Richards, T. (2021). Grotowski ile Fiziksel Eylemler Üzerine Çalışmak. (A. Candan, Çev.). İstanbul: Norgunk.
- Rudlin, J. (2000). Commedia dell’Arte. Oyuncular için El Kitabı. (E. İpekli, Çev.). İstanbul: Mitos Boyut Yayınları.
- Savarese, N. (2017). Eğitim Çalışması ve Çıkış Noktası. E. Barba ve N. Savarese (Ed.). (A. Çandan, Çev.). Oyuncunun Gizli Sanatı. Tiyatro Antropolojisi Sözlüğü içinde (s. 94-100). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
- Stanislavski, K. (2020). Oyuncunun El Kitabı. (O. Akınhay, Çev.). İstanbul: Agora Kitaplığı.
- Stanislavski, K. (1996). Bir Karakter Yaratmak. (S. Taşer, Çev.). İstanbul: Papirüs Yayınları.
- Stanislavski, K. (1993). Bir Aktör Hazırlanıyor. (S. Taşer, Çev.). İstanbul: İleri Kitabevi.
- Şener, S. (1998). Cumhuriyet’in 75. Yılında Türk Tiyatrosu. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
- Taviani, F. (2017). Oyuncunun Görüşü, Seyircinin Görüşü. E. Barba ve N. Savarese (Ed.). (A. Çandan, Çev.). Oyuncunun Gizli Sanatı. Tiyatro Antropolojisi Sözlüğü içinde (s. 323- 338). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
- Toporkov, V. (2021). Stanislavski Provada. (C. Yalaz, D. Dalyanoğlu ve Ö. Eren, Çev.). İstanbul. BGST Yayınları.
- Ünlü, A. (1995). Türk Tiyatrosundan Sansür ve Oto-Sansür Olgusu (1980-1990). (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Whyman, R. (2008). Oyunculukta Stanislavski Sistemi. Modern Performans Alanındaki Mirası ve Etkisi. (H. Gür, Çev.). Ankara: Dost Kitabevi.
- Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2021). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
- Zeami. (2023). Çiçeğin Ruhu. Noh Tiyatrosunun Klasik Öğretileri. (N. Yamamoto ve R. Taşkın, Çev.). İstanbul: İthaki Yayınları.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Çağdaş Tiyatro Çalışmaları, Sanat ve Kültür Politikası |
| Bölüm | Araştırma Makalesi |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 25 Haziran 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 24 Ekim 2024 |
| Kabul Tarihi | 13 Ocak 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Cilt: 65 Sayı: 1 |
Kaynak Göster
Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi Creative Commons Atıf 4.0 Uluslararası (CC BY 4.0) ile lisanslanmıştır.