Öz
Son yıllarda eğitim fakültelerine olan ilginin azalması ve öğretmenlik mesleğinin cazibesini yitirmesi önemli bir problem olarak karşımıza çıkmaktadır. Fen bilgisi ve ilköğretim matematik öğretmenliği gibi bir zamanlar popüler olan bölümlerin kontenjanlarının dolmaması bu durumun somut göstergesidir. Bu bölümlere olan ilginin azalması, bu programların kontenjanlarının dolmaması ve öğretmenlik mesleğine olan talebin düşmesi değişen yaşam koşulları ile açıklanmaya çalışılsa da altında yatan diğer nedenlerin ayrıntılı olarak incelenmesi gerekmektedir. Öğretmen adaylarının mesleği isteyerek seçmelerinin, meslekteki başarılarını olumlu etkilediği düşüncesinden hareketle çalışmada öğretmenlik mesleğine yönelik tercihlerin azalmasının nedenleri incelenerek öğretmen adaylarının bu mesleğin tercih oranını artırmaya yönelik öneriler sunmak amaçlanmıştır. Araştırmada, nitel araştırma yöntemine ait desenlerden durum çalışması tercih edilmiştir. Çalışma, fen bilgisi öğretmenliği bölümüne yeni kayıt yaptıran 13 öğretmen adayı ile yürütülmüştür. Veriler, yazarlar tarafından oluşturulan demografik ve dört açık uçlu sorudan oluşan yapılandırılmış görüşme formu aracılığıyla çevrimiçi platformlar ve yazılı form üzerinden toplanmıştır. Elde edilen veriler içerik analiziyle analiz edilmiştir. Çalışma sonucunda, katılımcıların büyük çoğunluğunun mesleği/bölümü sevdiği, çocukluk hayalleri veya rol modellerin etkisiyle bu bölümü tercih ettikleri görülmüştür. Öte yandan atanma oranlarındaki düşüş ve atanma süreçlerinin zorluğu bölümün tercih edilmemesinin en büyük sebepleri olarak ortaya çıkmıştır. Bunun yanı sıra, eğitim içeriğinin zorluğu ve alternatif meslek alanlarının cazibesi de tercih edilmeme nedenleri arasında sayılmıştır. Mezun olduktan sonra öğretmenlik yapma isteği, çoğu katılımcı için temel hedef olmasına rağmen, birkaç katılımcı öğretmenliği uzun vadeli bir kariyer olarak görmemektedir. Araştırma sonuçları, öğretmen adaylarının tercihlerini belirlerken kişisel eğilimler kadar mevcut eğitim ve istihdam koşullarının da etkili olduğunu göstermektedir. Mevcut durumunu düzeltilebilmesi ile ilgili atama sayılarının artırılması, atanma koşullarının kolaylaştırılması, lisans eğitim içeriğinin gözden geçirilmesi, öğretmenlik mesleğinin itibarını artırmak için olumlu algı kampanyalarının düzenlenmesi önerilmektedir. Eğitim fakültelerinin kontenjanlarının ihtiyaca göre belirlenmesi ve öğretmen eğitim programlarının güncellenmesi de öneriler arasında yer almaktadır.
Anahtar Kelimeler
Öğretmenlik mesleği Fen Bilgisi öğretmenliği İtibar kaybı Meslek tercihi
Etik Beyan
Yapılan bu çalışmada “Yükseköğretim Kurumları Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Yönergesi” kapsamında uyulması belirtilen tüm kurallara uyulmuştur. Yönergenin ikinci bölümü olan “Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiğine Aykırı Eylemler” başlığı altında belirtilen eylemlerden hiçbiri gerçekleştirilmemiştir.
Kaynakça
- Ahmad, N. J., Ishak, N. A., Samsudin, M. A., Meylani, V., & Said, H. M. (2019). Pre-service science teachers in international teaching practicum: Reflection of the experience. Jurnal Pendidikan IPA Indonesia, 8(3), 308-316. https://doi.org/10.15294/jpii.v8i3.18907.
- Akbulut, Ö., & Karakuş, F. (2011). The investigation of secondary school science and mathematics pre-service teachers' attitudes towards teaching profession. Educational Research Review, 6, 489-496.
- Akyüz, Y. (1999). Türk Eğitim Tarihi (Başlangıçtan 1999’a). 7. Baskı. Alfa Yay.
- Aydın, A. M., & Arastaman, G. (2024). Öğretmen istihdam politikalarının beşerî ve sosyal sermaye kuramı açısından incelenmesi, eleştirel bir yaklaşım. Boğaziçi Üniversitesi Eğitim Dergisi, 41-3(2), 29-45. https://doi.org/10.52597/buje.1293680
- Baş, H., & Nural, E. (2023). Türkiye’de öğretmen yetiştirme uygulamalarında yaşanan sorunların belirlenmesi ve çözüm önerilerine ilişkin öğretmen görüşlerinin değerlendirilmesi. Eğitim Bilim ve Araştırma Dergisi, 4(1), 16-46.
- Bavlı, Ö. (2009). Beden eğitimi ve spor yüksekokulu öğrencilerinin spora başlama, bölümü seçme nedenleri ve geleceğe yönelik beklentilerinin incelenmesi. Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 3(3), 239-246.
- Bayındır, N., & Bolat, E. (2024). Öğretmen Adaylarının kariyer planları ve mesleki beceri beklentileri. International Journal of Education and New Approaches, 7(2), 99-111. https://doi.org/10.52974/jena.1555152
- Baykara Pehlivan, K. (2008). Sınıf öğretmeni adaylarının sosyo-kültürel özellikleri ve öğretmenlik mesleğine yönelik tutumları üzerine bir çalışma. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(2), 151-168.
- Birzina, R., Cedere, D., Dudareva, I., & Logins, J. (2023). Science students: Would I like to be a stem teacher? In L. Daniela (Ed.), Human, technologies and quality of education, (pp. 418-434). The University of Latvia Press. https://doi.org/10.22364/htqe.2023.33.
- Bozdoğan, A. E., Aydın, D., & Yıldırım, K. (2007). Öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine ilişkin tutumları. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 8(2), 83-97.
- Buldur, S., & Bursal, M. (2015). Fen bilgisi öğretmen adaylarının meslek tercih nedenlerinin etki düzeyleri ve mesleki geleceklerine yönelik beklentileri. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi (EFMED), 9(1), 81-107.
- Casad, B. J., Franks, J. E., Garasky, C. E., Kittleman, M. M., Roesler, A. C., Hall, D. Y., & Petzel, Z. W. (2021). Gender inequality in academia: Problems and solutions for women faculty in STEM. Journal of neuroscience research, 99(1), 13-23.
- Casely-Hayford, J., Björklund, C., Bergström, G., Lindqvist, P., & Kwak, L. (2022). What makes teachers stay? A cross-sectional exploration of the individual and contextual factors associated with teacher retention in Sweden. Teaching and Teacher Education, 113(103634), 1-13. https://doi.org/10.1016/j.tate.2022.103664
- Çapa, Y., & Çil, N. (2000). Öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine yönelik tutumlarının farklı değişkenler açısından incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18, 69-73.
- Çetin, A., Ünsal, S., & Hekimoğlu, E. (2021). 2018-2019 öğretim yılında güncellenen öğretmen yetiştirme lisans programının incelenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, (52), 337-358.
- Demir, A. M., Sezgin, F., & Çalık, T. (2024). Öğretmenlik mesleğinin sosyal statüsünün geliştirilmesi bağlamında öğretmenlik meslek kanununun incelenmesi. Kapadokya Eğitim Dergisi, 5(1), 135-150. https://doi.org/10.69643/kaped.1445191
- Demirdiş, M., Taşkın, P., & Çınkır, S. (2024). Drivers and outcomes of teachers pursuing extra employment outside of teaching. International Journal of Educational Research, 127, 102427. https://doi.org/10.1016/j.ijer.2024.102427
- Demirtaş, H., Cömert, M., & Özer, N. (2011). Öğretmen adaylarının özyeterlik inançları ve öğretmenlik mesleğine ilişkin tutumları. Eğitim ve Bilim, 36(159). 96-111.
- Dönmez, C., & Uslu, S. (2013). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine yönelik tutumları. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 11(1), 42-63.
- Ekiz, D. (2006). Sınıf öğretmenliği mesleğine yönelen adayların profilleri ve geleceğe yönelik beklentilerinin incelenmesi. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16(1), 131–147.
- Elfers A. M., Plecki M. L., John E., Wedel R. (2008). Undergraduates’ views of K-12 teaching as a career choice. Retrieved from https://education.uw.edu/sites/default/files/profiles/documents/plecki/Elfers%20et%20al%202008%20undergrads.pdf
- Ertaş, B. D. (2023). Öğretmen adaylarında öğretmenlik mesleğine yönelik tutum, akademik motivasyon ve akademik özyeterlik: Bir chaid analizi. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 13(3), 1503-1513.
- Grier, J. M., & Johnston, C. C. (2009). An inquiry into the development of teacher identities in STEM career changers. Journal of Science Teacher Education, 20, 57–75. https://doi.org/10.1007/s10972-008-9119-2
- Gürbey, S. K., Saraçoğlu, S., Büyük, U., & Şahin, A. (2021). Atanamayan fen bilimleri öğretmenlerinin Türkiye’de öğretmen istihdamına bakışı: sorunlar ve çözüm önerileri. Maarif Mektepleri Uluslararası Eğitim Bilimleri Dergisi, 5(2), 167-201. https://doi.org/10.46762/mamulebd.1004882
- Herbert, S., & Hobbs, L. (2018). Pre-service teachers’ views of school-based approaches to pre-service primary science teacher education. Research in Science Education, 48, 777-809. https://doi.org/10.1007/S11165-016-9587-X.
- Hong, J., Greene, B., Roberson, R., Francis, D., & Keenan, L. (2018). Variations in pre-service teachers’ career exploration and commitment to teaching. Teacher Development, 22, 408-426. https://doi.org/10.1080/13664530.2017.1358661.
- Karademir, A., & Yılmaz, H. B. (2020). İkinci üniversite olarak okul öncesi öğretmenliği eğitimi alan öğrencilerin bölümü seçme nedenleri ve görüşleri. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(30), 363-384.
- Kartal, B., & Kıymaz, Y. (2020). İlköğretim matematik öğretmen adaylarının perspektifinden: niçin öğretmen olmak istedim? Ne hissediyorum? Trakya Eğitim Dergisi, 10(2), 519-536. https://doi.org/10.24615/tred.630965
- Kaya, R., Aslan, H., & Günal, H. (2013). Tarih öğretmen adaylarının bölümü tercih etme nedenleri ile bölümden beklentilerine ilişkin görüşleri (Atatürk Üniversitesi örneği). Turkish History Education Journal, 2(2), 1-31.
- Kılıç, A., & Saruhan, H. (2006). Teknik eğitim fakültesi öğretmen adaylarının öğretmenlik becerileri. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16, 407-417.
- Kılıç, M. Y. (2022). Öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğini seçme nedenleri, beklentileri ve öğretmenlik programının niteliğinin artırılmasına yönelik görüşleri. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (56), 35-65. https://doi.org/10.9779/pauefd.1031456
- Kılınç, A., Watt, H., & Richardson, P. (2012). Factors influencing teaching choice in Turkey. Asia-Pacific Journal of Teacher Education, 40, 199-226. https://doi.org/10.1080/1359866X.2012.700048.
- Krippendorff, K. (2004). Content Analysis: An Introduction to Its Methodology. SAGE Publications.
- Kuş Gürbey, S. (2024). Özel okullarda fen bilimleri öğretmen istihdamı: Karşılaştırmalı analiz çalışması (Tez No. 901453) [Doktora Tezi, Erciyes Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
- Küçük, S., Ürker, A., Adıgüzelli, F., Adıgüzelli, Y., Safa, M., & Göktürk, T. (2013). Toplumun öğretmenlik mesleğini algılama düzeyi. The Journal of Academic Social Science Studies, 6(1), 1033-1045.
- Kvale, S., & Brinkmann, S. (2009). InterViews: Learning the craft of qualitative research ınterviewing. SAGE Publications.
- Lamos, S. (2016). Toward job security for teaching-track composition faculty: Recognizing and rewarding affective-labor-in-space. College English, 78(4), 362-386. Lincoln, Y. S., & Guba, E. G. (1985). Naturalistic inquiry. Beverly Hills, CA: SAGE Publications.
- Manalansan, E. B. R., Fogata, M. A., & Rogayan Jr, D. V. (2020). Exploring prospective teachers' reasons for choosing general science as a specialization. Journal of Science Learning, 3(3), 149-155. https://doi.org/10.17509/jsl.v3i3.23493.
- Mau, W. C. J., & Li, J. (2018). Factors influencing STEM career aspirations of underrepresented high school students. The Career Development Quarterly, 66(3), 246-258. https://doi.org/10.1002/cdq.12146
- Nalçacı, A. (2013). Bir meslek olarak öğretmenlik, S. Z. Genç ve Ç. Şahin (Ed). Eğitim Bilimine Giriş (ss. 27-55). Paradigma Kitabevi Yayınları.
- Neuendorf, K. A. (2017). The content analysis guidebook (2nd ed.). Thousand Oaks, CA: SAGE Publications.
- Neuendorf, K. A. (2017). The Content Analysis Guidebook. SAGE Publications.
- OECD. (2022). Education at a glance 2022: OECD indicators. Paris: OECD
- Owen, F. K., Kepir, D., Özdemir, S., Ulaş, Ö., & Yılmaz, O. (2012). Üniversite öğrencilerinin bölüm seçme nedenleri. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(3), 135-151.
- ÖSYM (2024). 2024-YKS yerleştirme sonuçlarına ilişkin sayısal bilgiler. https://www.osym.gov.tr/TR,29511/2024-yks-yerlestirme-sonuclarina-iliskin-sayisal-bilgiler.html adresinden 08.10.2024 tarihinde erişilmiştir.
- Özbek, R. (2007). Öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğini tercih etmelerinde kişisel, ekonomik ve sosyal faktörlerin etkililik derecesine ilişkin algıları. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17(1), 145-159.
- Özgenel, M., & Deniz, A. (2020). Öğretmenlik mesleğine ilişkin tutum ile akademik güdülenme ve akademik öz yeterlik arasındaki ilişki: Öğretmen adayları üzerine bir inceleme. Üniversite Araştırmaları Dergisi, 3(3), 131-146.
- Öztürk, Z., & Ilıman, E. (2015). Sağlık yönetimi ve işletmeciliği bölümünde okuyan öğrencilerin bölümü tercih nedenleri ile beklenti ve motivasyon düzeyleri üzerine bir araştırma. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(1), 71-93.
- Palmer, T. A., Burke, P. F., & Aubusson, P. (2017). Why school students choose and reject science: A study of the factors that students consider when selecting subjects. International Journal of Science Education, 39(6), 645–662. https://doi.org/10.1080/09500693.2017.1299949
- Patton, M. Q. (2002). Qualitative research and evaluation methods (Third Edition). California: Sage Publications.
- Perryman, J., & Calvert, G. (2020). What motivates people to teach, and why do they leave? Accountability, performativity and teacher retention. British Journal of Educational Studies, 68(1), 3-23. https://doi.org/10.1080/00071005.2019.1589417
- Rubin, H. J., & Rubin, I. S. (2011). Qualitative Interviewing: The Art of Hearing Data. SAGE Publications.
- Satılmış, A., & Avcı, Y. (2024). Türkçe öğretmenlerinin Türkçe ders kitaplarında yer alan etkinliklerin nitelik, nicelik ve yeterlilikleri hakkındaki görüşleri. Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi, 18(48), 58-96. https://doi.org/10.29329/mjer.2024
- Saylan Kırmızıgül, A., & Kızılay, E. (2020). Fen bilgisi öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleği seçimlerinde etkili olan etkenlerin belirlenmesi. Öğretmen Eğitimi ve Öğretim, 1(1), 35-44. https://dergipark.org.tr/tr/pub/jnate
- Schreier, M. (2012). Qualitative Content Analysis in Practice. SAGE Publications.
- See, B. H., Gorard, S., Morris, R., & Ventista, O. (2022). Rethinking the complex determinants of teacher shortages. The Palgrave Handbook of Teacher Education Research, 1-28. https://doi.org/10.1007/978- 3-030-59533-3_2-1
- Seyhan, C. (2024). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının 'Sıfır atık' konusundaki bilişsel yapılarının kelime ilişkilendirme testi ile incelenmesi (Tez No. 858058) [Yüksek Lisans Tezi, Balıkesir Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
- Tataroğlu, B., Özgen, K., & Alkan, H. (2011). Matematik öğretmen adaylarının öğretmenliği tercih nedenleri ve beklentileri. 2nd International Conference on New Trends in Education and Their Implications, 27-29 April, 998-1006.
- URL-1 (2024). https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2024/10/20241018-1.htm adresinden 07.11.2024 tarihinde erişilmiştir.
- Van Rooij, E. C. M., Fokkens-Bruinsma, M., & Goedhart, M. (2019). Preparing science undergraduates for a teaching career: Sources of their teacher self-efficacy. The Teacher Educator, 54(3), 270-294. https://doi.org/10.1080/08878730.2019.1606374
- Watters, J. J., & Diezmann, C. M. (2015). Challenges confronting career-changing beginning teachers: A qualitative study of professional scientists becoming science teachers. Journal of Science Teacher Education, 26, 163-192. https://doi.org/10.1007/s10972-014-9413-0
- Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
- Yin, R. K. (1984). Case Study Reseacr: Design and methods. (3. Edition). Sage.
- Young, B. J. (1995). Career plans and work perceptıons of preservıce teachers. Teaching and Teacher Education, 11(3), 281-292. https://doi.org/10.1016/0742-051X(94)00024-Z
- Yurdakal, İ. H. (2019). Öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğini seçmelerinde rol alan etmenler. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 8(2), 1205-1221.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Fen Bilgisi Eğitimi |
| Bölüm | Araştırma Makalesi |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Haziran 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 10 Aralık 2024 |
| Kabul Tarihi | 20 Haziran 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 |
Dergide yayımlanmak üzere gönderilen çalışmaların daha önce hiç bir yerde yayımlanmamış ve aynı anda başka bir dergiye gönderilmemiş olması gerekir. Çalışmaların başka dergilerde daha önce yayımlanmamış olması ve/veya değerlendirme sürecinde olmaması yazar(lar)ın sorumluluğundandır. Bu tür bir husus tespit edildiğinde çalışma yazar(lar)a geri gönderilir.
Dergiye çalışma göndermeyi düşünen araştırmacılar https://dergipark.org.tr/tr/pub/fbod dergi adresinde bulunan “Yazım Kuralları”, "Yazarlar İçin Rehber" ve “Makale Gönder” sayfalarını inceleyerek çalışmalarını internet ortamında gönderebilirler. FBÖD ücretsiz bir dergi olup, dergiye gönderilen çalışmalar için yazarlardan değerlendirme veya basım ücreti talep edilmemektedir. Dergide yayımlanan çalışmaların tamamının tam metinleri ücretsiz erişime açıktır. Dergide yayımlanan makalelerden kaynak gösterilmek suretiyle alıntı yapılabilir.
Dergide yayımlamak üzere çalışmalarınızı bekler, derginin ülkemizde fen bilimleri eğitimi ve öğretiminin gelişmesi, bilim okur-yazarlığının yaygınlaşması ve öğretmenlerin uygulamaya dönük ihtiyaçlarının karşılanması amaçlarına katkı sağlamasını temenni ederiz.
EDİTÖR