Öz
İslam medeniyetinde tıp ve eczacılığın müstesna bir yeri vardır. Tıp ve eczacılığın
beş asırdan fazla öncüsü olan Müslümanlar, eczacılığa ait muazzam eserler yazdılar. Bu
eserlerden biri, bitkibiliminin en büyük Müslüman âlimi kabul edilen İbnü’l-Baytar’ın El-
Cami’li-Müfredati’l-Edviye ve’l-Eğziye adlı eserdir. 150‘den fazla Yunan ve Müslüman
aliminin referans gösterildiği bu eserde 76 adet yağa yer verilmiştir. Bunların 72’si bitkisel,
1 tanesi mineral ve 3’ü hayvansal yağlardır. Çalışmaya dahil edilen 56 bitkisel yağın
elde etme yöntemleri belirlenmiş, yöntem prensiplerine göre sınıflandırılmış ve tarihsel
gelişimleri incelenmiştir. İncelemenin sonucunda, birisi 2 alt başlık altında incelenen 5
farklı yöntem tespit edilmiş olup, yağlardan 30’unun elde edilme yönteminin kaynağının
Dioskorides, 14 tanesinin kaynağının İbnü’l-Baytar ve 12 tanesinin kaynağının farklı Müslüman alimleri olduğu gösterilmiştir. İslam öncesi dönemde Dioskorides, yağları elde
etmede kendine has yöntemler kullanırken Müslüman alimlerin sık sık Dioskorides’ten
farklı yöntemlere başvurdukları görülmüştür. İbnü’l-Baytar’ın başkasına atıf yapmadan
açıkladığı bazı yağlar için er-Razi’nin süblimasyon yöntemine benzer bir yöntem
uyguladığı dikkat çekmiştir. İbnü’l-Baytar, yöntemler ve kaynakları üzerinden aradaki
farka dikkat çekmek istemiş gibi görünmektedir.
Anahtar Kelimeler
İbnü’l-Baytar El-Cami’ li-Müfredati’l-Edviye ve’l-Eğziye eczacılık tarihi Er-Razi tıbbî yağlar
Kaynakça
- Bayat, Ali Haydar, Tıp Tarihi, 2. bs., İstanbul, Merkezefendi Geleneksel Tıp Derneği, 2010.
- Baytop, Turhan, Türkçe Bitki Adları Sözlüğü, 3. bs., Ankara, Türk Dil Kurumu, 2007.
- Bedeviyan, Armenag, El-Mucemu’l-Musevver li-Esmai’n-Nebat, Kahire, Mektebet Medbuli, 2006.
Öz
Medicine and pharmacy have a special place in Islamic civilization. Muslims, who
have been pioneers of medicine and pharmacy for more than five centuries, have written
magnificent works on pharmacy. One of these works is called “al-Jami li-Mufradat
al-Adwiya wa al-Aghdiya” by Ibn al-Baitar, who is considered the greatest Muslim
scholar of botany. In this work, which has more than 150 Greek and Muslim scholars as
references, 76 oils are included. 72 of these are vegetable, 1 is mineral and 3 are animal
oils. The methods of obtaining 56 vegetable oils included in the study were determined,
classified according to the principles of the method and their historical developments
were examined. As a result of the examination, 5 different methods were identified, one
of which was examined under two subheadings, and it was shown that the source of the
method of obtaining 30 of the oils was Dioscorides, the source of 14 of them was Ibn al-
Baitar, and the source of 12 of them was different Muslim scholars. While Dioscorides
used his own methods to obtain oils in the pre-Islamic period, it has been observed that
Muslim scholars often resorted to methods different from Dioscorides. It is noteworthy
that Ibn al-Baitar applied a method similar to al-Razi’s sublimation method for some oils
that he explained without referring to anyone else. Ibn al-Baytar seems to have wanted to
draw attention to the difference between the methods and sources.
Anahtar Kelimeler
Ibn al-Baitar al-Jami li-Mufradat al-Adwiya wa al-Aghdiya history of pharmacy Rhazes medicinal oils
Kaynakça
- Bayat, Ali Haydar, Tıp Tarihi, 2. bs., İstanbul, Merkezefendi Geleneksel Tıp Derneği, 2010.
- Baytop, Turhan, Türkçe Bitki Adları Sözlüğü, 3. bs., Ankara, Türk Dil Kurumu, 2007.
- Bedeviyan, Armenag, El-Mucemu’l-Musevver li-Esmai’n-Nebat, Kahire, Mektebet Medbuli, 2006.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Tarihsel Çalışmalar (Diğer) |
| Bölüm | Araştırmalar ve İncelemeler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 18 Haziran 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 24 Aralık 2024 |
| Kabul Tarihi | 2 Mayıs 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Sayı: 25 |
