Öz
Shādh qirāʾāt has maintained its importance in the science of qirāʾāt for centuries and has been a source for this science in many ways. Scholars have worked intensively on the subject in every century in order to eliminate the misperception of Shādh qirāʾāt. As a result of these studies, it has been seen that there is a relationship between Shādh qirāʾāts and many sciences. Islamic jurisprudence, which is one of these sciences, has been a scie nce that has been applied to clarify many issues from Shādh qirāʾāt. In this context, qirāʾāt differences have had many effects on meaning. In particular, the verses that were obscure and difficult to understand in the jurisprudential sense helped to understand the provis ions through the channels that were transmitted to the later periods in an authentic way. In our study, as mentioned above, its effect on the jurisprudential rulings and its explanatory contribution to the meaning is the primary goal. In our study, the method of analysis is followed to understand the subject in the specific context of some verses of the Holy Qur'an. In order to understand the impact and contribution to jurisprudential issues, which is our main subject, the history of the science of qirāʾāt and general information about the Shādh qirāʾāts were mentioned as preliminary information. In addition, the conceptual framework is examined and understanding the findings is prioritized. The study is based on the four Shādh qirāʾāt imāms other than the sahih qirāʾāts, and attention has been paid not to distract from the subject. In this context, especially in academic studies, such a broad topic has been addressed only under a subtitle. Therefore, since the subject has not attracted the attention of the reader, a separate study on the jurisprudential rulings has been deemed necessary. This study is expected to contribute to the field of Qirāʾāt.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Ahmed b. Hanbel. el-Müsned. thk. Ahmed Muhammed Şâkir. Cilt 3. Kahire: Dârü’l-Maârif, 1956.
- Akdemir, Mustafa Atilla. Kıraat İlmi Eğitim ve Öğretim Metotları. İstanbul: İFAV Yayınları, 2015.
- Altıkulaç, Tayyar. “Bezzî”. İstanbul Diyanet Ansiklopedisi 6 (1992), 114-115. https://islamansiklopedisi.org.tr/bezzi
- Birışık, Abdulhamit. Kıraat İlmi ve Tarihi. Bursa: Emin Yayınları, 2. Basım, 2014.
- Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail b. İbrahim. el-Câmiu’s-Sahîh el-Kütübü’s-Sitte ve Şürûhûha. Cilt 20. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
- Çakıcı, İrfan. Şâz Kıraatler ve Tefsire Etkisi. Konya: Gece Yayınları, 2018.
- Çetin, Abdurrahman. Kıraatlerin Tefsire Etkisi. İstanbul: Ensar Neşriyat Yayınları, 2020.
- Çetin, Abdurrahman. Kur’ân-ı Kerim’in İndirildiği Yedi Harf ve Kıraatler. İstanbul: Ensar Neşriyat Yayınları, 2013.
- Dağ, Mehmet. “Kıraat İlminde Şâz Kavramı”. Marife Yayınları 2 (Güz 2007), 57-110. http://marife.org/tr/download/article-file/827223
- Dağ, Mehmet. Geleneksel Kıraat Algısına Eleştirel Bir Yaklaşım. İstanbul: İsam Yayınları, 2011.
- Dimyâtî el-Bennâ, Ahmed b. Muhammed. İthafu fudalâi’l-beşer bi’l-Kıraati’l-erbaate aşer. thk. Şabân Muhammed İsmail. Cilt 2. Beyrut: A’lemu’l-Kutub, 2006.
- el-Kâdî, Abdülfettâh. el-Kıraatü’ş-şâzze ve tevcihühâ min luğati’l-Arab. Kahire: Dârü’sSelâm, 2004.
- Ebû Şâme, Şihâbüddîn Abdurrahman b. İsmail b. İbrahim el-Makdisî. el-Mürşidü’l-Vecîz. Beyrut: Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2003.
- en-Nesâî. es-Sünen bi Şerhi’s-Suyutî el-Kütübü’s-Sitte ve Şürûhuha. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992. es-Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâleddin Abdurrahman b. Ebû Bekr. el-İtkan fi ulumi’l-Kur’ân. thk. Mustafa Dib Buğra. Şam: Daru İbn Kesir, 1987.
- eş-Şâfiî, Muhammed b. İdris. el-Ümm. Beyrut, 1980.
- ez-Zehebî, Ebû Abdullah Şemseddin Muhammed b. Ahmed b. Osman ez -. Ma’rifetül’lKurrâ’i’l-kibâr âle’t-tabakât ve a’sâr. 4 Cilt. İstanbul: TDV İSAM Yayınları, 1995.
- ez-Zehebî, Ebû Abdullah Şemseddin Muhammed b. Ahmed b. Osman. Siyer-i A‘lami’nNübela. thk. Şu’ayb el-Arnâvût. Cilt 20. Beyrut: Müessesetü’r-Risale, 1996.
- ez-Zerkeşî, Bedreddin Muhammed b. Abdullah ez-. el-Bahru’l-Muhît. Kuveyt, 1992.
- Hamid Muhammed, İdris. el-Kıraatü’ş-şâzze Âhkâmûhâ ve Âsâruhâ. Riyad, 2003.
- minhâ. thk. Ali en-Necdi Nasıf. 3 Cilt. İstanbul: Sezgin Neşriyat, 1986.
- İbn Kudâme, Ebû Muhammed Muvafakaddin Abdullah b. Ahmed b. Muhammed. El-Mûğni. Kahire: Mektebü’l-Kahire, 1968.
- İbn Kudâme, Ebû Muhammed Muvafakaddin Abdullah b. Ahmed b. Muhammed. Ravzatü’nnâzır ve cünnetü’l-münâzır. Beyrut: Müessesetü’r-Reyyân, 2002.
- İbn Manzûr, Muhammed b. Mükrim. Lisânü’l-Arab. Cilt 20. Beyrut: Dâru’s-S’ad, 2010.
- İbn Mücâhid, Ebû Bekir. Kitâbü’s-Seb’a fi’l-Kırâat. Kahire: Dârü’l-Maârif, 1972.
- İbn’ül-Cezerî, Ebü’l-Hayr Şemseddin Muhammed b. Muhammed. en-Neşr fi’l-Kıraati’l-Aşr,. 2 Cilt. Beyrut: Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2005.
- İbn’ül-Cezerî, Ebü’l-Hayr Şemseddin Muhammed b. Muhammed. Gâyetü’n-Nihâye fî tabakâti’l-kurrâ. thk. G. Bergstraesser. 2 Cilt. Beyrut: Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1980.
- İbn’ül-Cezerî, Ebü’l-Hayr Şemseddin Muhammed b. Muhammed. Müncidü’l-Mükriîn ve Mürşidü’t-Tâlibîn. Beyrut: Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1978.
- İbnü’l-Ârabi, Muhammed. Ahkâmü’l-Kur’ân, thk. Ali Muhammed el-Becâvi. ts.
- Karaçam, İsmail. Kur’ân Tilavetinin Esasları. İstanbul: İFAV Yayınları, 2018.
- Kur-ân-ı Kerim Meâli çev. Halil Altuntaş- Muzaffer Şahin. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2009.
- Mekkî b. Ebî Talib, el-Kaysî. el-İbâne ’an me’âni’l-kırâat. Şam: Dârü’l-Me’mûn li’t-Türâs, 1979.
- Mertoğlu, Mehmet Suat. “Yezîdî”, İstanbul Diyanet Ansiklopedisi 43 (2013), 523-524.
- https://islamansiklopedisi.org.tr/yezidi-yahya-b-mubarek
- Mes’ul Abdül-Alî.. el-Kırâatü’ş-Şâzze Davâbituha ve’l-İhticacu biha fi’l Fıkhi ve’l-Arabiyyeti. Riyad: Daru’l ibnü’l-kayyim, 2008.
- Muhaysın, Muhammed Sâlim. el-Kırâatu ve Âsaruhâ fi’l-Arabiyye. Kahire: Mektebetu Kulliyat, 1984. Nesefî, Ebû’l-Berakât Abdullah. Keşfü’l-Esrâr Şerhü’l-Menâr. Beyrut, 1986.
- Önder, Muharrem. “Şâz Kıraatlar ve İslâm Hukuku Açısından Değeri”. İ.H.A.D 13 (2009), 163-194.
- Savas Abdullah, Mekânetu’l-İhticâc Fî ‘İlmu’l-Kıraat. Beyrut: Mektebetu’l-Dâru’l-Fecr 2023. Sawas, Abdullah- Hawre Salım, Salih. “İthâfu ‘İrabi ‘Esmâi Fî Kıraatî ‘Ubeyd b. ‘Emir ve İbn Kesîr”, Batman Akademisi 2 (Ocak, 2025), 271-292.
- https://dergipark.org.tr/tr/pub/batmanakademi/issue/89182/1570339
- Subhi es-Sâlih. Mebahis fi ulûmi’l-Kur’ân. Beyrut: Darü’l-İlm li’l-Melâyîn, 1977.
- Taberî, Muhammed b. İbn Cerir. Camiu’l Beyan a’n Te’vili Ayi’l-Kur’ân. thk. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Turkî. 26 Cilt. Beyrut: Daru’l-İhya, ts.
- Uludağ, Süleyman. “Hasan-ı Basrî”, İstanbul Diyanet Ansiklopedisi 16 (1997), 291-293.
- https://islamansiklopedisi.org.tr/hasan-i-basri
- Ünal, Mehmet. Kur’ân’ın Anlaşılmasında Kırâat Farklılıklarının Rolü. İstanbul: Hacıveyiszade İlim ve Kültür Vakfı, 2019.
Öz
Şâz kıraatler, kıraat ilmi içerisinde asırlardır önemini koruyup bu ilme birçok yönde kaynaklık etmektedir. Bu ilimle âlimler, şâz kıraatlerin yanlış algısını bertaraf etmek için belirli zamanlarda ele alınan konulardandır. Bu çalışmalar neticesinde şâz kıraa tlerin birçok ilimle münasebeti görülmüştür. Bu ilimlerden biri olan İslâm hukûku, şâz kıraatlerden birçok konuda hükmün açığa kavuşturulması için başvurulan bir ilim olmuştur. Bu bağla mda kıraat farklılıkları anlam üzerinde birçok etkiye sahip olmuştur. Özellikle fıkhî manada kapalı kalan ve anlaşılması güç olan âyetler, sahih bir şekilde sonraki dönemlere intikal eden kanallar vasıtasıyla hükümlerin anlaşılmasına yardımcı olmuştur. Çalışmamızda y ukarıda belirtildiği şekilde kıraatlerin fıkhî hükümlere etkisi ve manaya kazandırmış olduğu açıklayıcı katkı öncelikli hedef edinmiştir. Çalışmamızda, tahlil metodu takip edilerek Kur’an-ı Kerim’in bazı âyetlerinin özelinde konunun anlaşılması hedeflenmiştir. Asıl k onumuz olan şâz kıraatlerin fıkhî meselelere etki ve katkının anlaşılması için ön bilgi olarak kıraat ilminin tarihi ve şâz kıraatlerle ilgili genel bilgilere değinilmiştir. Ayrıca kavramsal çerçeve irdelenip bulguların anlaşılması öncelenmiştir. Çalışma, sahih kıraatler dışında kalan dört şâz kıraat imamı baz alınarak konunun dağıtılmamasına dikkat edilmiştir. Bu bağlamda, özellikle akademik çalışmalarda böylesi geniş bir konuya sadece bir alt başlık altında değinilmiştir. Bundan dolayı konu okuyucunun dikkatlerini çekmediğinden fıkhî hükümlerle ilgili müstakil bir çalışma gerekli görülmüştür. Yapılan bu çalışmanın kıraat alanına katkı sunması beklenmektedir
Anahtar Kelimeler
Teşekkür
Yapmış olduğunuz çalışmalar ötürü teşekkürlerimi sunar başarılar dilerim.
Kaynakça
- Ahmed b. Hanbel. el-Müsned. thk. Ahmed Muhammed Şâkir. Cilt 3. Kahire: Dârü’l-Maârif, 1956.
- Akdemir, Mustafa Atilla. Kıraat İlmi Eğitim ve Öğretim Metotları. İstanbul: İFAV Yayınları, 2015.
- Altıkulaç, Tayyar. “Bezzî”. İstanbul Diyanet Ansiklopedisi 6 (1992), 114-115. https://islamansiklopedisi.org.tr/bezzi
- Birışık, Abdulhamit. Kıraat İlmi ve Tarihi. Bursa: Emin Yayınları, 2. Basım, 2014.
- Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail b. İbrahim. el-Câmiu’s-Sahîh el-Kütübü’s-Sitte ve Şürûhûha. Cilt 20. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
- Çakıcı, İrfan. Şâz Kıraatler ve Tefsire Etkisi. Konya: Gece Yayınları, 2018.
- Çetin, Abdurrahman. Kıraatlerin Tefsire Etkisi. İstanbul: Ensar Neşriyat Yayınları, 2020.
- Çetin, Abdurrahman. Kur’ân-ı Kerim’in İndirildiği Yedi Harf ve Kıraatler. İstanbul: Ensar Neşriyat Yayınları, 2013.
- Dağ, Mehmet. “Kıraat İlminde Şâz Kavramı”. Marife Yayınları 2 (Güz 2007), 57-110. http://marife.org/tr/download/article-file/827223
- Dağ, Mehmet. Geleneksel Kıraat Algısına Eleştirel Bir Yaklaşım. İstanbul: İsam Yayınları, 2011.
- Dimyâtî el-Bennâ, Ahmed b. Muhammed. İthafu fudalâi’l-beşer bi’l-Kıraati’l-erbaate aşer. thk. Şabân Muhammed İsmail. Cilt 2. Beyrut: A’lemu’l-Kutub, 2006.
- el-Kâdî, Abdülfettâh. el-Kıraatü’ş-şâzze ve tevcihühâ min luğati’l-Arab. Kahire: Dârü’sSelâm, 2004.
- Ebû Şâme, Şihâbüddîn Abdurrahman b. İsmail b. İbrahim el-Makdisî. el-Mürşidü’l-Vecîz. Beyrut: Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2003.
- en-Nesâî. es-Sünen bi Şerhi’s-Suyutî el-Kütübü’s-Sitte ve Şürûhuha. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992. es-Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâleddin Abdurrahman b. Ebû Bekr. el-İtkan fi ulumi’l-Kur’ân. thk. Mustafa Dib Buğra. Şam: Daru İbn Kesir, 1987.
- eş-Şâfiî, Muhammed b. İdris. el-Ümm. Beyrut, 1980.
- ez-Zehebî, Ebû Abdullah Şemseddin Muhammed b. Ahmed b. Osman ez -. Ma’rifetül’lKurrâ’i’l-kibâr âle’t-tabakât ve a’sâr. 4 Cilt. İstanbul: TDV İSAM Yayınları, 1995.
- ez-Zehebî, Ebû Abdullah Şemseddin Muhammed b. Ahmed b. Osman. Siyer-i A‘lami’nNübela. thk. Şu’ayb el-Arnâvût. Cilt 20. Beyrut: Müessesetü’r-Risale, 1996.
- ez-Zerkeşî, Bedreddin Muhammed b. Abdullah ez-. el-Bahru’l-Muhît. Kuveyt, 1992.
- Hamid Muhammed, İdris. el-Kıraatü’ş-şâzze Âhkâmûhâ ve Âsâruhâ. Riyad, 2003.
- minhâ. thk. Ali en-Necdi Nasıf. 3 Cilt. İstanbul: Sezgin Neşriyat, 1986.
- İbn Kudâme, Ebû Muhammed Muvafakaddin Abdullah b. Ahmed b. Muhammed. El-Mûğni. Kahire: Mektebü’l-Kahire, 1968.
- İbn Kudâme, Ebû Muhammed Muvafakaddin Abdullah b. Ahmed b. Muhammed. Ravzatü’nnâzır ve cünnetü’l-münâzır. Beyrut: Müessesetü’r-Reyyân, 2002.
- İbn Manzûr, Muhammed b. Mükrim. Lisânü’l-Arab. Cilt 20. Beyrut: Dâru’s-S’ad, 2010.
- İbn Mücâhid, Ebû Bekir. Kitâbü’s-Seb’a fi’l-Kırâat. Kahire: Dârü’l-Maârif, 1972.
- İbn’ül-Cezerî, Ebü’l-Hayr Şemseddin Muhammed b. Muhammed. en-Neşr fi’l-Kıraati’l-Aşr,. 2 Cilt. Beyrut: Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2005.
- İbn’ül-Cezerî, Ebü’l-Hayr Şemseddin Muhammed b. Muhammed. Gâyetü’n-Nihâye fî tabakâti’l-kurrâ. thk. G. Bergstraesser. 2 Cilt. Beyrut: Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1980.
- İbn’ül-Cezerî, Ebü’l-Hayr Şemseddin Muhammed b. Muhammed. Müncidü’l-Mükriîn ve Mürşidü’t-Tâlibîn. Beyrut: Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1978.
- İbnü’l-Ârabi, Muhammed. Ahkâmü’l-Kur’ân, thk. Ali Muhammed el-Becâvi. ts.
- Karaçam, İsmail. Kur’ân Tilavetinin Esasları. İstanbul: İFAV Yayınları, 2018.
- Kur-ân-ı Kerim Meâli çev. Halil Altuntaş- Muzaffer Şahin. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2009.
- Mekkî b. Ebî Talib, el-Kaysî. el-İbâne ’an me’âni’l-kırâat. Şam: Dârü’l-Me’mûn li’t-Türâs, 1979.
- Mertoğlu, Mehmet Suat. “Yezîdî”, İstanbul Diyanet Ansiklopedisi 43 (2013), 523-524.
- https://islamansiklopedisi.org.tr/yezidi-yahya-b-mubarek
- Mes’ul Abdül-Alî.. el-Kırâatü’ş-Şâzze Davâbituha ve’l-İhticacu biha fi’l Fıkhi ve’l-Arabiyyeti. Riyad: Daru’l ibnü’l-kayyim, 2008.
- Muhaysın, Muhammed Sâlim. el-Kırâatu ve Âsaruhâ fi’l-Arabiyye. Kahire: Mektebetu Kulliyat, 1984. Nesefî, Ebû’l-Berakât Abdullah. Keşfü’l-Esrâr Şerhü’l-Menâr. Beyrut, 1986.
- Önder, Muharrem. “Şâz Kıraatlar ve İslâm Hukuku Açısından Değeri”. İ.H.A.D 13 (2009), 163-194.
- Savas Abdullah, Mekânetu’l-İhticâc Fî ‘İlmu’l-Kıraat. Beyrut: Mektebetu’l-Dâru’l-Fecr 2023. Sawas, Abdullah- Hawre Salım, Salih. “İthâfu ‘İrabi ‘Esmâi Fî Kıraatî ‘Ubeyd b. ‘Emir ve İbn Kesîr”, Batman Akademisi 2 (Ocak, 2025), 271-292.
- https://dergipark.org.tr/tr/pub/batmanakademi/issue/89182/1570339
- Subhi es-Sâlih. Mebahis fi ulûmi’l-Kur’ân. Beyrut: Darü’l-İlm li’l-Melâyîn, 1977.
- Taberî, Muhammed b. İbn Cerir. Camiu’l Beyan a’n Te’vili Ayi’l-Kur’ân. thk. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Turkî. 26 Cilt. Beyrut: Daru’l-İhya, ts.
- Uludağ, Süleyman. “Hasan-ı Basrî”, İstanbul Diyanet Ansiklopedisi 16 (1997), 291-293.
- https://islamansiklopedisi.org.tr/hasan-i-basri
- Ünal, Mehmet. Kur’ân’ın Anlaşılmasında Kırâat Farklılıklarının Rolü. İstanbul: Hacıveyiszade İlim ve Kültür Vakfı, 2019.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Kuran-ı Kerim Okuma ve Kıraat |
| Bölüm | Araştırma Makalesi |
| Yazarlar | |
| Erken Görünüm Tarihi | 29 Haziran 2025 |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Haziran 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 14 Aralık 2024 |
| Kabul Tarihi | 2 Şubat 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Cilt: 6 Sayı: 1 |
