HÂMÎ ABDÜ’L-GAFFÂR BABA’NIN “OLMAYAN BİLMEZ BENİ” REDİFLİ MURABBASININ ONTOLOJİK ANALİZ METODUYLA İNCELENMESİ
Öz
ÖZET
Bu araştırmanın amacı, Hâmî Abdü’l-Gaffâr Marâşî’nin “olmayan bilmez beni” redifiyle meşhur olmuş murabbasının ontolojik tahlilinin yapılması ve şiirin estetik yönünün bütüncül bir yöntemle açığa çıkarılmasıdır. Çalışmanın bilim dünyası açısından önemi ise bu alanda çalışma yapacak araştırmacılara ontolojik analiz metodu kullanılarak incelenen şiirlerin bu bütüncül yapı içerisinde taşıdığı iletileri, fikrî çatıya oturtacak temel bir alt zemin hazırlamaktır. Hâmî Abdü’l-Gaffâr Baba, 19. yüzyılda Maraş’ta yaşadığı bilinen mutasavvıf bir divan şairidir. Şairin, yaşadığı bölgedeki çarşı eşrafı tarafından “Gaffâr Baba” olarak da anıldığı kaynaklarda belirtilir. Şiirlerini kaleme alırken “koruyucu, himâye eden, gözeten” anlamlarındaki Hâmî mahlasını Selânikli Hâmî ve Diyarbakırlı Hâmî’den sonra kullanan üçüncü şair olduğu ifade edilir. Hâmî’nin günümüze erişen tek eseri Divan’ıdır. Şairin biyografisine dair bilgiler, Besim Atalay’ın Maraş Tarihi ve Coğrafyası adlı eserinde bulunmaktadır. Şairin Divan’ında toplam 352 şiir (335’i Türkçe, 17’si Farsça) yer alır. Araştırmada nitel desenlerden durum çalışması kullanılmıştır. Verilerin analizine betimsel analiz aracılık etmiştir. Şiir incelenmesinde Nicolai Hartmann ve Roman Ingarden tarafından geliştirilen “ontolojik analiz metodundan” faydalanılmıştır. Bu metotta ilk olarak görünür yapı gelir. Bir metinle ilk kez karşılaştığımızda ortaya çıkacak nihai haritanın sınırlarının ilk kez çizildiği ve özelliklerinin genel hatlarıyla anlaşıldığı yapıdır. Ardından onu anlamsal tabaka takip eder ve bu tabaka, kelimelerin ve cümlelerin anlamını içerir. Üçüncü tabaka olan nesne tabakası; edebiyat eserindeki kahramanları, olayları ve durumları kapsar. Son tabaka ise bu nesnelerin yazgısını ele alan kader tabakasıdır. Ontolojik analiz metodu, prensipli bir şekilde metnin özüne inmemizi ve varlığına odaklanmamızı sağlar. Özetle klasikleşmiş şerh metotlarına nazaran çoklu bakış açısı sunan ve şiiri şairiyle birlikte düşünmemize aracılık eden ontolojik analiz metodu, murabbanın daha iyi idrak ve tetkik edilmesine imkân tanıyacaktır.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Akgül, A., (2021), Şeyh Galip’in “Düştü” Redifli Gazelinin Ontolojik Analiz Yöntemiyle İncelenmesi, RumeliDE Dil ve Dil Edebiyat Araştırmaları Dergisi, s. 22, 2021: 540-555.
- Aldırmaz, V., (2016), Bâkî’nin “Gösterür” Redifli Gazelinin Ontolojik İnceleme Yöntemi ile Çözümlenmesi, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi (SUTAD), s. 40, 2016: 274-286.
- Atalay, B. (1916), Gökhan İ. ve Karataş M. (Haz.), (Nisan 2008), Alparslan Y. ve Yakar S. (Ed.), Maraş Târihi ve Coğrafyası, Kahramanmaraş, Ukde Yayınları.
- Baba, A. H., (2013), Alıcı L. ve Alıcı T. G., (Haz.), Alparslan Y. ve Yakar S. (Ed.), Divan-ı Hâmî-i Mar’aşî, Kahramanmaraş, Ukde Yayınları.
- Bayram Y. (2008), Divan Şiiri Metinlerinin Ontolojik Tahlili Üzerine, Prof. Dr. Abdülkadir Karahan Anısına Uluslararası Divan Edebiyatı Sempozyumu, 27-28 Mayıs 2008: 167-182, İstanbul, Beykoz Belediyesi Yayınları.
- Cevizci, A., (1999), Paradigma Felsefe Sözlüğü, İstanbul, Paradigma Yayınları.
- Çüçen, A., (2003), Heidegger’de Varlık ve Zaman, Bursa, Asa Kitabevi.
- Deger, M. B., (2015), Hayâlî’nin “Bilmezler” Redifli Gazelinin Ontolojik Analiz Yöntemiyle İncelenmesi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2(3), 2015: 60-74.
- Durmaz, G., (2005), Divan Şiirinde Rind, Bursa, Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(8), 2005: 1.
- Ergiydiren, S., (2007), Eleştiride Fenomenolojik Yaklaşımlar, İstanbul, Hece Yayınları.
- Hartmann, N., (1998), Ontolojinin Işığında Bilgi (Çev. Harun Tepe), Ankara, Türkiye Felsefe Kurumu.
- Kardaş, S., (2018), Nâbî’nin “Gelür Gider” Redifli Gazelinin Ontolojik Analiz Yöntemiyle Yorumlanması, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(29): 2018: 526-536.
- Köktürk, Ş., (2003), Bayburtlu Zihnî’nin Bir Koşmasının Ontolojik Analiz Metoduyla İncelenmesi, Millî Folklor Uluslararası Kültür Araştırmaları Dergisi, s. 60: 170-178.
- Tunalı, İ., (2002), Sanat Ontolojisi, İstanbul, İnkılâp Kitabevi.
- Yeter, G.B. (2010), Ontolojik Analiz Metoduyla Yunus Emre’nin Bir Şiirinin İncelenmesi, Mardin, Artuklu Üniversitesi Mukaddime Dergisi, s. 3, 2010: 141-154.
- Yıldırım, A. ve Şimşek H. (2006), Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, Ankara, Seçkin Yayıncılık.
- Yıldırım, A. ve Şimşek H. (2011), Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, Ankara, Seçkin Yayıncılık.
- Yıldırım, T. (2006), Edebiyatımızda Müstear İsimler, İstanbul, Selis Kitaplar.
The Analysıs Of Hâmî Abdü'l-Gaffâr Baba's Murabba Wıth The Rhyme Named “Olmayan Bilmez Beni” By Ontologıcal Analysıs Method
Öz
ABSTRACT
The objective of this study is to undertake an ontological analysis of Hāmī Abdu'l-Gaffār Marāshī's murabbas, which gained notoriety with the ryhme "olmayan bilmez beni", and to unearth the aesthetic dimension of the poem through the utilisation of a holistic methodology. The study's significance for scientific research lies in its establishment of a fundamental framework for future researchers in this domain. Employing the ontological analysis method, the study places the messages encapsulated within the analysed poems within an intellectual framework. Hâmî Abdü'l-Gaffâr Baba is a Sufi divan poet who is known to have resided in Maraş in the 19th century. According to the sources, the poet was also known as "Gaffâr Baba" by the people of the bazaar in the region where he resided. It is noteworthy that he was the third poet, after Hâmî of Selânikli and Hâmî of Diyarbakır, to use the pseudonym Hâmî, which is Arabic for "protector, patronizer, watcher" and is employed extensively in his poems. Hâmî's sole extant work is his Divan. Further details concerning the poet's life can be found in Besim Atalay's Maraş History and Geography. The poet's Divan comprises a total of 352 poems (335 in Turkish and 17 in Persian). The present study employed a case study approach, a qualitative research design, to analyse the Divan. The analysis of the data was facilitated by descriptive analysis. The ontological analysis method, as developed by Nicolai Hartmann and Roman Ingarden, was utilised in the analysis of poetry. In this method, the visible structure is given primacy. This approach delineates the boundaries of the final map that emerges when an individual encounters a text for the first time, facilitating the comprehension of its features in general terms. This is followed by the semantic layer, which contains the meaning of words and sentences. The third layer, termed the object layer, encompasses the protagonists, events and situations in the literary work. The final layer, the fate layer, addresses the fate of these objects. The ontological method of analysis is employed to distill the essence of the text.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Akgül, A., (2021), Şeyh Galip’in “Düştü” Redifli Gazelinin Ontolojik Analiz Yöntemiyle İncelenmesi, RumeliDE Dil ve Dil Edebiyat Araştırmaları Dergisi, s. 22, 2021: 540-555.
- Aldırmaz, V., (2016), Bâkî’nin “Gösterür” Redifli Gazelinin Ontolojik İnceleme Yöntemi ile Çözümlenmesi, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi (SUTAD), s. 40, 2016: 274-286.
- Atalay, B. (1916), Gökhan İ. ve Karataş M. (Haz.), (Nisan 2008), Alparslan Y. ve Yakar S. (Ed.), Maraş Târihi ve Coğrafyası, Kahramanmaraş, Ukde Yayınları.
- Baba, A. H., (2013), Alıcı L. ve Alıcı T. G., (Haz.), Alparslan Y. ve Yakar S. (Ed.), Divan-ı Hâmî-i Mar’aşî, Kahramanmaraş, Ukde Yayınları.
- Bayram Y. (2008), Divan Şiiri Metinlerinin Ontolojik Tahlili Üzerine, Prof. Dr. Abdülkadir Karahan Anısına Uluslararası Divan Edebiyatı Sempozyumu, 27-28 Mayıs 2008: 167-182, İstanbul, Beykoz Belediyesi Yayınları.
- Cevizci, A., (1999), Paradigma Felsefe Sözlüğü, İstanbul, Paradigma Yayınları.
- Çüçen, A., (2003), Heidegger’de Varlık ve Zaman, Bursa, Asa Kitabevi.
- Deger, M. B., (2015), Hayâlî’nin “Bilmezler” Redifli Gazelinin Ontolojik Analiz Yöntemiyle İncelenmesi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2(3), 2015: 60-74.
- Durmaz, G., (2005), Divan Şiirinde Rind, Bursa, Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(8), 2005: 1.
- Ergiydiren, S., (2007), Eleştiride Fenomenolojik Yaklaşımlar, İstanbul, Hece Yayınları.
- Hartmann, N., (1998), Ontolojinin Işığında Bilgi (Çev. Harun Tepe), Ankara, Türkiye Felsefe Kurumu.
- Kardaş, S., (2018), Nâbî’nin “Gelür Gider” Redifli Gazelinin Ontolojik Analiz Yöntemiyle Yorumlanması, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(29): 2018: 526-536.
- Köktürk, Ş., (2003), Bayburtlu Zihnî’nin Bir Koşmasının Ontolojik Analiz Metoduyla İncelenmesi, Millî Folklor Uluslararası Kültür Araştırmaları Dergisi, s. 60: 170-178.
- Tunalı, İ., (2002), Sanat Ontolojisi, İstanbul, İnkılâp Kitabevi.
- Yeter, G.B. (2010), Ontolojik Analiz Metoduyla Yunus Emre’nin Bir Şiirinin İncelenmesi, Mardin, Artuklu Üniversitesi Mukaddime Dergisi, s. 3, 2010: 141-154.
- Yıldırım, A. ve Şimşek H. (2006), Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, Ankara, Seçkin Yayıncılık.
- Yıldırım, A. ve Şimşek H. (2011), Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, Ankara, Seçkin Yayıncılık.
- Yıldırım, T. (2006), Edebiyatımızda Müstear İsimler, İstanbul, Selis Kitaplar.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Osmanlı Sahası Klasik Türk Edebiyatı |
| Bölüm | Edebiyat |
| Yazarlar | |
| Erken Görünüm Tarihi | 30 Nisan 2025 |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Nisan 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 9 Aralık 2024 |
| Kabul Tarihi | 7 Mart 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Sayı: 26 (Nisan 2025) |
