Öz
Reşadiye region has an important place in the music culture of Tokat. Three of the seven “Uzun Hava” collected in the region belong to this region. It is known that the geographical region covering the districts of Reşadiye; Almus, Başçiftlik, Niksar and Akkuş (Ordu) has its own musical structure. In particular, “Uzun Hava” with a Çargâh tone (karar sesi) have melodic structure and motifs unique to the region.
When the “Uzun Hava” sung in the region are examined, it is seen that the pitch of Çargâh is generally used as the central defining pitch, and the common defining pitch is used in two different ways as hüseyni and nim hisar. The works in which Hüseyni is the common defining pitch are generally “Uzun Hava” called “Efilo, Fadik, Canım havası”. “Uzun Hava” in which the nim hisar pitch is the common defining pitch are called “Nezük”. This distinction essentially reveals that the change of a single pitch in the melody structures in the local music causes the “Uzun Hava” to be expressed with a different name and the importance of the smallest melody structures.
The main purpose of this study is to analyze the Reşadiye “Uzun Hava”, which contain the characteristic local motifs of the music culture of Tokat region, with the melody nucleus method. In the study, three “Uzun Hava” registered to Reşadiye region in TRT repertoire were analyzed with the melody nucleus method. The sentence structures of the pieces and the melody nucleı in these structures were determined and their form structures were shown on the table. As a result of the analysis, it was determined that Çargâh pitch is the central defining pitch, hüseyni and nim hisar pitches are common defining pitches in different “Uzun Hava”, and Çargâh in one “Uzun Hava” and Bayati Şiraz melody nucleus structures are dominant in the others.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Akar, H. (2017). Niksar üstüne. Niksar Belediyesi Kültür Yayınları.
- Arslan, S. (2016). Tokat yöresi halk ezgilerinin müzikal analizi (Tez No. 438435) [Yüksek lisans tezi, Ordu Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurumu Ulusal Tez Merkezi.
- Bayraktarkatal, M. E. (1997). Geleneksel Türk Müziğinde Makam Kavramı. IMS toplantısında sunulan bildiri, Londra. https://www.ertugrulbayraktar.com/makam
- Bayraktarkatal, M. E. ve Güray, C. (2021). Makamın yapı taşı. M. S. Tokaç ve C. Güray (Ed.), Anadolu ve komşu coğrafyalarda makam müziği atlası içinde (s. 949-1017). Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
- Büyüköztürk, Ş. Kılıç Çakmak, E. Akgün, Ö. E. Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2018). Eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri (25. bs.). Salmat Basın Yayıncılık.
- Can, T. ve Turhan, S. (2006). Ordu’nun Dereleri Ordu türküleri. Ordu Belediyesi Kültür Yayınları.
- Coşkun Elçi, A. (1997). Muzaffer Sarısözen (Hayatı, eserleri ve çalışmaları). Kültür Bakanlığı Yayınları.
- Durmaz, M. (2024). Efilo, Canım ve Fadik havalarının vokal icra özelliklerinin incelenmesi (Tez No. 855093) [Yüksek lisans tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurumu Ulusal Tez Merkezi.
- Eşigül, T. (2012). Tokat-Reşadiye’de geleneksel oyun müzikleri (Tez No. 302837) [Yüksek lisans tezi, Ege Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurumu Ulusal Tez Merkezi.
- Güray, C. (2012). Bin yılın mirası makamı var eden döngü: Edvar geleneği. Pan Yayıncılık.
- Güray, C. (2023). Türk müziği: Ezgisel organizasyonlar ve makamlar. Kültür Bakanlığı Yayınları.
- Haşhaş, S. (2022). Türk Halk müziği: THM bilgileri, uzun havalar, kırık havalar. Efe Akademik Yayıncılık.
- Karasar, N. (2012). Bilimsel araştırma yöntemi (24. bs.). Nobel Yayın Dağıtım.
- Kurt, N. (2014). Tokat türkülerinin melodik ve ritmik bakımdan incelenip sınıflandırılması. Tokat Tarihi ve Kültürü Sempozyumu bildiriler kitabı içinde (s. 157-213). Salmat Basım Yayıncılık.
- Öztürk, O. (2014). Makam müziğinde ezgi ve makam ilişkisinin analizi ve yorumlanması açısından yeni bir yaklaşım: Perde düzenleri ve makamsal ezgi çekirdekleri (Tez No. 381924) [Doktora tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurumu Ulusal Tez Merkezi.
- Turhan, S. ve Adıgüzel, S. (2008). Tokat türküleri ve oyun havaları. Cem Veb Ofset.
Öz
Reşadiye yöresi; Tokat ili müzik kültürü içerisinde önemli bir yere sahiptir. Yörede derlenen yedi uzun havanın üçü bu yöreye aittir. Reşadiye; Almus, Başçiftlik, Niksar ve Akkuş (Ordu) ilçelerini kapsayan coğrafi bölgenin kendine has müzikal yapısı olduğu bilinmektedir. Özellikle Çargâh kararlı uzun havalar yöreye özgü ezgisel yapı ve motiflere sahiptir.
Yörede okunan uzun havalar incelendiğinde genellikle Çargâh perdesinin merkez tanımlayıcı perde olarak kullanıldığı, ortak tanımlayıcı perdenin Hüseyni ve Nim Hisar olarak iki ayrı şekilde kullanıldığı görülmektedir. Hüseyni perdesinin ortak tanımlayıcı perde olduğu eserler genellikle “Efilo, Fadik, Canım havası” olarak adlandırılan uzun havalardır. Nim Hisar perdesinin ortak tanımlayıcı perde olduğu uzun havalar ise “Nezük” olarak adlandırılmaktadır. Bu ayrım esasında yöre müziğinde ezgi yapılarında tek bir perdenin değişmesinin uzun havanın farklı bir isimle ifade edilmesine ve en küçük ezgi yapılarının önemini ortaya koymaktadır.
Bu çalışmanın başlıca amacı; Tokat yöresi müzik kültürünün karakteristik yöresel motiflerini içinde barındıran Reşadiye uzun havalarını ezgi çekirdeği yöntemiyle incelemektir. Çalışmada TRT repertuarında Reşadiye yöresine kayıtlı üç uzun hava, ezgi çekirdeği yöntemiyle analiz edilmiştir. Eserlerin cümle yapıları ve bu yapılardaki ezgi çekirdekleri tespit edilmiş, form yapıları tablo üzerinde gösterilmiştir. Yapılan analizler sonucunda Çargâh perdesinin merkez tanımlayıcı perde olduğu, Hüseyni ve nim hisar perdelerinin ayrı uzun havalarda ortak tanımlayıcı perde olarak yer aldığı, bir eserde Çargâh diğerlerin de ise Bayati Şiraz ezgi çekirdeği yapılarının hâkim olduğu tespit edilmiştir.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Akar, H. (2017). Niksar üstüne. Niksar Belediyesi Kültür Yayınları.
- Arslan, S. (2016). Tokat yöresi halk ezgilerinin müzikal analizi (Tez No. 438435) [Yüksek lisans tezi, Ordu Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurumu Ulusal Tez Merkezi.
- Bayraktarkatal, M. E. (1997). Geleneksel Türk Müziğinde Makam Kavramı. IMS toplantısında sunulan bildiri, Londra. https://www.ertugrulbayraktar.com/makam
- Bayraktarkatal, M. E. ve Güray, C. (2021). Makamın yapı taşı. M. S. Tokaç ve C. Güray (Ed.), Anadolu ve komşu coğrafyalarda makam müziği atlası içinde (s. 949-1017). Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
- Büyüköztürk, Ş. Kılıç Çakmak, E. Akgün, Ö. E. Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2018). Eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri (25. bs.). Salmat Basın Yayıncılık.
- Can, T. ve Turhan, S. (2006). Ordu’nun Dereleri Ordu türküleri. Ordu Belediyesi Kültür Yayınları.
- Coşkun Elçi, A. (1997). Muzaffer Sarısözen (Hayatı, eserleri ve çalışmaları). Kültür Bakanlığı Yayınları.
- Durmaz, M. (2024). Efilo, Canım ve Fadik havalarının vokal icra özelliklerinin incelenmesi (Tez No. 855093) [Yüksek lisans tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurumu Ulusal Tez Merkezi.
- Eşigül, T. (2012). Tokat-Reşadiye’de geleneksel oyun müzikleri (Tez No. 302837) [Yüksek lisans tezi, Ege Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurumu Ulusal Tez Merkezi.
- Güray, C. (2012). Bin yılın mirası makamı var eden döngü: Edvar geleneği. Pan Yayıncılık.
- Güray, C. (2023). Türk müziği: Ezgisel organizasyonlar ve makamlar. Kültür Bakanlığı Yayınları.
- Haşhaş, S. (2022). Türk Halk müziği: THM bilgileri, uzun havalar, kırık havalar. Efe Akademik Yayıncılık.
- Karasar, N. (2012). Bilimsel araştırma yöntemi (24. bs.). Nobel Yayın Dağıtım.
- Kurt, N. (2014). Tokat türkülerinin melodik ve ritmik bakımdan incelenip sınıflandırılması. Tokat Tarihi ve Kültürü Sempozyumu bildiriler kitabı içinde (s. 157-213). Salmat Basım Yayıncılık.
- Öztürk, O. (2014). Makam müziğinde ezgi ve makam ilişkisinin analizi ve yorumlanması açısından yeni bir yaklaşım: Perde düzenleri ve makamsal ezgi çekirdekleri (Tez No. 381924) [Doktora tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurumu Ulusal Tez Merkezi.
- Turhan, S. ve Adıgüzel, S. (2008). Tokat türküleri ve oyun havaları. Cem Veb Ofset.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Müzikoloji ve Etnomüzikoloji |
| Bölüm | Araştırma Makalesi |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Nisan 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 14 Mart 2025 |
| Kabul Tarihi | 27 Mart 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Cilt: 10 Sayı: 2 |
