Öz
Bawer Doğanay, sanat çalışmalarını Mardin’de üreten bir sanatçıdır. Doğanay, doğduğu
şehrin coğrafi, kültürel, tarihi ve mitolojik değerlerini kendi üslubuyla eserlerine yansıtmış
ve eserlerinde büyülü bir gerçekçilik oluşturmuştur. Resimlerindeki kompozisyonları oluştururken
Mardin’in ve Mezopotamya’nın kadim tarihinden beslenen sanatçı aynı zamanda
mitolojik anlatmaların, efsanelerin, masalların büyülü dünyasından yararlanmakta ve
o dünyaya ait sembolleri de işlerine taşımaktadır. Eserleri, Henri Matisse’in geç dönem
işlerine benzetilen ve Matisse geleneğini sürdürdüğü düşünülen sanatçının renk seçimleri,
primitif sanatın yanı sıra güncel sanatın izlerini de bünyesinde barındırmaktadır. Bu
makalede güncel olarak iş üreten sanatçı Bawer Doğanay’ın çalışmalarında kullandığı
mitolojik unsurlar saptanmış ve Erwin Panofsky’nin “İkonografik Çözümleme Yöntemi”
kullanılarak Mardin-Mezopotamya Bölgesi’nin mitolojik anlatıları ile ilişkilendirilerek değerlendirilmiştir.
İnceleme sonucunda; altı köşeli yıldız, tavus kuşu, şahmeran, güneş ve ay,
yıldızlar, kutsal mavi renk, kırlangıçlar, gülhatmi, sarmaşık gibi mitsel konularla bağlantılı
sembollere rastlanmıştır. Bu semboller “büyülü gerçekçilik” kavramıyla değerlendirilmiş ve
kurgunun gerçek-olağanüstü ilişkisi irdelenmiştir.
Anahtar Kelimeler
Bawer Doğanay Mitolojik unsurlar Büyülü gerçekçilik İkonografik çözümleme Mezopotamya.
Kaynakça
- Çayır, M. (2020). Eski Mezopotamya Mitolojisinde İnsanın Yaratılışı. Antropoloji (39), 98-102. https://doi.org/10.33613/antropolojidergisi.68453
- Çelebi, N. (2023). Sin Kültünde Ay Tutulmasının Politik ve Dini Etkileri Üzerine Bir Değerlendirme. Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 33 (Aralık). s. 432-454. https://doi.org/10.35415/sirnakifd.1324832. Çetin, Y. (2017). Türk Sanatı Bezeme İkonografisi Açısından Tavus Kuşu Figürlerinin Bir Değerlendirmesi. Kesit Akademi Dergisi (9), 1-17.
- Çoraklı, B. (2012). Çini ve Seramiklerde Tavus Kuşu Figürü. MSGSÜ Sosyal Bilimler (6), 7-16.
- Dede Kodaman, M. (2018). Şahmeran Resimlerindeki Sembollerin Göstergebilimsel ve Anlambilimsel Çözümlenmesi. Atlas International Refereed Journal on Social Sciences. Vol 4. Issue 13. s. 1354-1376.
- Dilek, Y. (2022). Eski Mezopotamya ve Eski Mısır’da Mavi Renk Kullanımının Sembolik Anlamları. OANNES - Uluslararası Eskiçağ Tarihi Araştırmaları Dergisi, 4(1), 163-179. https://doi.org/10.33469/oannes.1047628 Doğan, M. (2020). Mardin’de Süryani Kumaş Baskı-Boyama Sanatı: Şımmeshındi Ailesi Örnekleri Üzerine Bir Değerlendirme. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 15(2), 611-624.
- https://doi.org/10.48145/gopsbad.787851 Doğanay, B. (2021). Terasta Bir Hatmi Yetişti. 13 Şubat 2024 tarihinde yazarın kişisel arşivinden erişilmiştir.
- Doğanay, B. (2021). Bir Bulutun İçinde Yaşıyorum II. 13 Şubat 2024 tarihinde yazarın kişisel arşivinden erişilmiştir.
- Doğanay, B. (2021). Bir Bulutun İçinde Yaşıyorum III. 13 Şubat 2024 tarihinde yazarın kişisel arşivinden erişilmiştir.
- Doğanay, B. (2021). Bir Bulutun İçinde Yaşıyorum IV. 13 Şubat 2024 tarihinde yazarın kişisel arşivinden erişilmiştir.
- Doğanay, B. (2021). Bir Bulutun İçinde Yaşıyorum V. 13 Şubat 2024 tarihinde yazarın kişisel arşivinden erişilmiştir.
- Doğanay, B. (2021). Babilli Dostlarım. 13 Şubat 2024 tarihinde yazarın kişisel arşivinden erişilmiştir.
- ANADOLU ÜNİVERSİTESİ SANAT & TASARIM DERGİSİ 316 Sanat&Tasarım Dergisi,15 (1), 2025: 291-318
- Doğanay, B. (2022). Evimizde Yaşarlar Çünkü Doğa Onlar İçin Tehlikeli. 13 Şubat 2024 tarihinde yazarın kişisel arşivinden erişilmiştir.
- Doğanay, B. (2022). Kayyum Direğinden Taç Yapılmış Şahmeranın Portresi. 13 Şubat 2024 tarihinde yazarın kişisel arşivinden erişilmiştir.
- Doğanay, B. (2023). Tarihi Bereketli Mezopotamya Ovası. 13 Şubat 2024 tarihinde yazarın kişisel arşivinden erişilmiştir.
- Doğanay, B. (2024). Baş Mimar Sarkis Lole’nin Doğumu. 13 Şubat 2024 tarihinde yazarın kişisel arşivinden erişilmiştir.
- Doğanay, B. (2024). Bawer Doğanay’la atölyesinde yapılan kişisel görüşme, Mardin: 10 Şubat.
- Doğanay, B. (2024). Mezopotamya Ovası ve Ay. 13 Şubat 2024 tarihinde yazarın kişisel arşivinden erişilmiştir.
- Doğanay, B. (2024). Nasra Şimmes Hindi’nin Anısına. 13 Şubat 2024 tarihinde yazarın kişisel arşivinden erişilmiştir.
- Dolmacı, S. (2021). Sakin Figürlerin Çok Renkli Dünyası. Milliyet Sanat Dergisi, Şubat 2021, Sayı 742/ 126301. s. 20. ISSN 1300-4425
- Erdal, Z. ve Tümer, Ş. (2021). Mardin Abbaraları. In M. D. Karacoşkun & O. Köse (Eds.), Geçmişten Günümüze: Tarihten İzler (ss. 731–757). Berikan Yayınevi.
- Erdem, S. (2011). Büyülü Gerçekçilik ve Halk Anlatıları. Milli Folklor, 23(91), 175–188.
- Erhat, A. (1996). Mitoloji Sözlüğü. 6. Basım. İstanbul: Remzi Kitabevi.
- Faris, W. B. (2004). Ordinary Enchantments: Magical Realism and the Remystification of Narrative. Nashville: Vanderbilt University Press.
- Finlay, V. (2007). Renkler Boya Kutusunda Yolculuklar. (Çev: K. Emiroğlu). Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
- Gardin, N., Olorenshaw R., Gardin J. ve Klein O. (2014). Larousse Semboller Sözlüğü. (Çev: B. Akşit). İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınları. ISBN: 978-605-4921-10-2
- Karaköz, K. (2020). Mezopotamya’da Ay Kültü ve İnancı. Gorgon Kültür-Tarih Araştırma Dergisi, Sayı 12, s. 17-45.
- Karaköz, K. (2022). Eski Mezopotamya ve Anadolu Ritüellerinde Psikoaktif Bitkiler. Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi (KOUSBAD) 15, Bahar 2022, s. 31-68.
- ANADOLU ÜNİVERSİTESİ SANAT & TASARIM DERGİSİ 317 Sanat&Tasarım Dergisi,15 (1), 2025: 291-318
- Kırman, G. B. (2025). Bawer Doğanay’ın Çalışmalarında Kullandığı Mitolojik Sembollerin Erwin Panofsky’nin “İkonografik ve İkonolojik Çözümleme/ Yorumlama” Yöntemine Göre Çözümlenmesi (Tablo 1). 18.03.2025 tarihinde yazar tarafından hazırlanmıştır.
- Kuşların Eşlik Ettiği Sergi. (2022, 25 Mayıs). Artdog Istanbul. 20 Şubat 2024 tarihinde https://artdogistanbul.com/kuslarin-eslik-ettigi-sergi/ adresinden erişilmiştir.
- Küçüktaşdemir, Ö. (2017). Mitolojide Adalet İmgeleri. ViraVerita E-Dergi, -(5), 87-132.
- Maner, Ç. (2006). Bin Yılların Tanığı Mardin ve Çevresi Gezi Rehberi. İstanbul: Marev Yayıncılık.
- Orhan, A. H. (2007). Henri Matisse’nin Sanatında Zaman ve Mekân Kavramı. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 47(1), 77-94.
- Öger, A. ve Köse, S. (2014). Uygur Kültüründe Tufan’ın Kuşları: Kırlangıç ve Güvercin. Uluslararası Uygur Araştırmaları Dergisi (3), 163-175.
- Öktemgil Turgut, C. (2003). Latife Tekin’in Yapıtlarında Büyülü Gerçeklik (Tez No: 137624).[Yüksek lisans tezi, Bilkent Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
- https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezDetay.jsp?id=qSV93EqQyyqT4WgtTqrjkA&no=dRvRaZfsrPspUB04gDhbXQ Panofsky, E. (2012). İkonoloji Araştırmaları Rönesans Sanatında İnsancıl Temalar. (Çev: O. Düz). İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
- Roh, F. (1925). Nach-Expressionismus: Magischer Realismus. Probleme der neuesten europäischen Malerei. Leipzig: Klinkhardt & Biermann.
- Uğurlu, S. B. (2008). Çağdaş Türk Edebiyatında Şahmeran İmgesi: Arketipsel Bir Yaklaşım. 38. ICANAS (Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi) 10-15 Eylül 2007- Ankara, Bildiriler: Edebiyat Bilimi Sorunları ve Çözümleri, Cilt 4, 1691-1718.
- Uncu, E. (2013). Mezopotamya, Anadolu ve Mısır Medeniyetlerinde Güneş Kültü. History Studies. 5(1). s. 349-366.
- Uslu Azarak, L. (2019). Melek Tavus’un Halkı Ezidiler’in İnancı. The Journal of Social Sciences, 40(40), 561–569. https://doi.org/10.29228/SOBIDER.32592 Uysal, Ç. A. (2024, Haziran 4). Bawer Doğanay’la Kurmaca Notlar Üzerine [Röportaj]. Kolajart. https://kolajart.com/wp/2024/06/04/cagla-akinci-uysal-bawer-doganayla-kurmaca-notlar-uzerine/ 15.03.2025 tarihinde erişilmiştir.
- ANADOLU ÜNİVERSİTESİ SANAT & TASARIM DERGİSİ 318 Sanat&Tasarım Dergisi,15 (1), 2025: 291-318
- Suvari, Ç. C. (2011). Yezidilikte Kötülük Kavramı. Geçmişten Günümüze İdil. (Uluslararası Geçmişten Günümüze İdil Sempozyumu Bildirileri), (Der: N. Doru). Şırnak Üniversitesi Yayınları, 1 Cilt, s. 307-317.
- Turani, A. (1979). Dünya Sanat Tarihi. 2. Basım. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
- Tükel, U. ve Yüzgüller, S. (2018). Sözden İmgeye Batı Sanatında İkonografi. İstanbul: Hayalperest Yayınevi.
Öz
Bawer Doğanay is an artist who produces his work in Mardin. Through his unique style,
he reflects the geographical, cultural, historical, and mythological values of his birthplace,
creating a sense of magical realism in his works. While constructing the compositions in
his paintings, he draws inspiration from the ancient history of Mardin and Mesopotamia.
Additionally, he incorporates the enchanted world of mythological narratives, legends, and
fairy tales, integrating their symbols into his works. Doğanay’s use of color, often compared
to Henri Matisse’s late period works, is seen as a continuation of the Matisse tradition and
embodies influences from both primitive art and contemporary art practices.
This study identifies the mythological elements in Bawer Doğanay’s works and analyzes
them using Erwin Panofsky’s “Iconographic Analysis Method,” linking them to the mythological
narratives of the Mardin-Mesopotamia region. The analysis reveals the presence of
symbols connected to mythical themes, such as the hexagram (six-pointed star), peacock,
Shahmaran, sun and moon, stars, sacred blue color, swallows, hollyhock, and ivy. These
symbols are examined within the framework of magical realism, questioning the interplay
between reality and the extraordinary.
Anahtar Kelimeler
Bawer Doğanay Mythological Elements Magical realism Iconographic Analysis Mesopotamia.
Kaynakça
- Çayır, M. (2020). Eski Mezopotamya Mitolojisinde İnsanın Yaratılışı. Antropoloji (39), 98-102. https://doi.org/10.33613/antropolojidergisi.68453
- Çelebi, N. (2023). Sin Kültünde Ay Tutulmasının Politik ve Dini Etkileri Üzerine Bir Değerlendirme. Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 33 (Aralık). s. 432-454. https://doi.org/10.35415/sirnakifd.1324832. Çetin, Y. (2017). Türk Sanatı Bezeme İkonografisi Açısından Tavus Kuşu Figürlerinin Bir Değerlendirmesi. Kesit Akademi Dergisi (9), 1-17.
- Çoraklı, B. (2012). Çini ve Seramiklerde Tavus Kuşu Figürü. MSGSÜ Sosyal Bilimler (6), 7-16.
- Dede Kodaman, M. (2018). Şahmeran Resimlerindeki Sembollerin Göstergebilimsel ve Anlambilimsel Çözümlenmesi. Atlas International Refereed Journal on Social Sciences. Vol 4. Issue 13. s. 1354-1376.
- Dilek, Y. (2022). Eski Mezopotamya ve Eski Mısır’da Mavi Renk Kullanımının Sembolik Anlamları. OANNES - Uluslararası Eskiçağ Tarihi Araştırmaları Dergisi, 4(1), 163-179. https://doi.org/10.33469/oannes.1047628 Doğan, M. (2020). Mardin’de Süryani Kumaş Baskı-Boyama Sanatı: Şımmeshındi Ailesi Örnekleri Üzerine Bir Değerlendirme. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 15(2), 611-624.
- https://doi.org/10.48145/gopsbad.787851 Doğanay, B. (2021). Terasta Bir Hatmi Yetişti. 13 Şubat 2024 tarihinde yazarın kişisel arşivinden erişilmiştir.
- Doğanay, B. (2021). Bir Bulutun İçinde Yaşıyorum II. 13 Şubat 2024 tarihinde yazarın kişisel arşivinden erişilmiştir.
- Doğanay, B. (2021). Bir Bulutun İçinde Yaşıyorum III. 13 Şubat 2024 tarihinde yazarın kişisel arşivinden erişilmiştir.
- Doğanay, B. (2021). Bir Bulutun İçinde Yaşıyorum IV. 13 Şubat 2024 tarihinde yazarın kişisel arşivinden erişilmiştir.
- Doğanay, B. (2021). Bir Bulutun İçinde Yaşıyorum V. 13 Şubat 2024 tarihinde yazarın kişisel arşivinden erişilmiştir.
- Doğanay, B. (2021). Babilli Dostlarım. 13 Şubat 2024 tarihinde yazarın kişisel arşivinden erişilmiştir.
- ANADOLU ÜNİVERSİTESİ SANAT & TASARIM DERGİSİ 316 Sanat&Tasarım Dergisi,15 (1), 2025: 291-318
- Doğanay, B. (2022). Evimizde Yaşarlar Çünkü Doğa Onlar İçin Tehlikeli. 13 Şubat 2024 tarihinde yazarın kişisel arşivinden erişilmiştir.
- Doğanay, B. (2022). Kayyum Direğinden Taç Yapılmış Şahmeranın Portresi. 13 Şubat 2024 tarihinde yazarın kişisel arşivinden erişilmiştir.
- Doğanay, B. (2023). Tarihi Bereketli Mezopotamya Ovası. 13 Şubat 2024 tarihinde yazarın kişisel arşivinden erişilmiştir.
- Doğanay, B. (2024). Baş Mimar Sarkis Lole’nin Doğumu. 13 Şubat 2024 tarihinde yazarın kişisel arşivinden erişilmiştir.
- Doğanay, B. (2024). Bawer Doğanay’la atölyesinde yapılan kişisel görüşme, Mardin: 10 Şubat.
- Doğanay, B. (2024). Mezopotamya Ovası ve Ay. 13 Şubat 2024 tarihinde yazarın kişisel arşivinden erişilmiştir.
- Doğanay, B. (2024). Nasra Şimmes Hindi’nin Anısına. 13 Şubat 2024 tarihinde yazarın kişisel arşivinden erişilmiştir.
- Dolmacı, S. (2021). Sakin Figürlerin Çok Renkli Dünyası. Milliyet Sanat Dergisi, Şubat 2021, Sayı 742/ 126301. s. 20. ISSN 1300-4425
- Erdal, Z. ve Tümer, Ş. (2021). Mardin Abbaraları. In M. D. Karacoşkun & O. Köse (Eds.), Geçmişten Günümüze: Tarihten İzler (ss. 731–757). Berikan Yayınevi.
- Erdem, S. (2011). Büyülü Gerçekçilik ve Halk Anlatıları. Milli Folklor, 23(91), 175–188.
- Erhat, A. (1996). Mitoloji Sözlüğü. 6. Basım. İstanbul: Remzi Kitabevi.
- Faris, W. B. (2004). Ordinary Enchantments: Magical Realism and the Remystification of Narrative. Nashville: Vanderbilt University Press.
- Finlay, V. (2007). Renkler Boya Kutusunda Yolculuklar. (Çev: K. Emiroğlu). Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
- Gardin, N., Olorenshaw R., Gardin J. ve Klein O. (2014). Larousse Semboller Sözlüğü. (Çev: B. Akşit). İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınları. ISBN: 978-605-4921-10-2
- Karaköz, K. (2020). Mezopotamya’da Ay Kültü ve İnancı. Gorgon Kültür-Tarih Araştırma Dergisi, Sayı 12, s. 17-45.
- Karaköz, K. (2022). Eski Mezopotamya ve Anadolu Ritüellerinde Psikoaktif Bitkiler. Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi (KOUSBAD) 15, Bahar 2022, s. 31-68.
- ANADOLU ÜNİVERSİTESİ SANAT & TASARIM DERGİSİ 317 Sanat&Tasarım Dergisi,15 (1), 2025: 291-318
- Kırman, G. B. (2025). Bawer Doğanay’ın Çalışmalarında Kullandığı Mitolojik Sembollerin Erwin Panofsky’nin “İkonografik ve İkonolojik Çözümleme/ Yorumlama” Yöntemine Göre Çözümlenmesi (Tablo 1). 18.03.2025 tarihinde yazar tarafından hazırlanmıştır.
- Kuşların Eşlik Ettiği Sergi. (2022, 25 Mayıs). Artdog Istanbul. 20 Şubat 2024 tarihinde https://artdogistanbul.com/kuslarin-eslik-ettigi-sergi/ adresinden erişilmiştir.
- Küçüktaşdemir, Ö. (2017). Mitolojide Adalet İmgeleri. ViraVerita E-Dergi, -(5), 87-132.
- Maner, Ç. (2006). Bin Yılların Tanığı Mardin ve Çevresi Gezi Rehberi. İstanbul: Marev Yayıncılık.
- Orhan, A. H. (2007). Henri Matisse’nin Sanatında Zaman ve Mekân Kavramı. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 47(1), 77-94.
- Öger, A. ve Köse, S. (2014). Uygur Kültüründe Tufan’ın Kuşları: Kırlangıç ve Güvercin. Uluslararası Uygur Araştırmaları Dergisi (3), 163-175.
- Öktemgil Turgut, C. (2003). Latife Tekin’in Yapıtlarında Büyülü Gerçeklik (Tez No: 137624).[Yüksek lisans tezi, Bilkent Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
- https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezDetay.jsp?id=qSV93EqQyyqT4WgtTqrjkA&no=dRvRaZfsrPspUB04gDhbXQ Panofsky, E. (2012). İkonoloji Araştırmaları Rönesans Sanatında İnsancıl Temalar. (Çev: O. Düz). İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
- Roh, F. (1925). Nach-Expressionismus: Magischer Realismus. Probleme der neuesten europäischen Malerei. Leipzig: Klinkhardt & Biermann.
- Uğurlu, S. B. (2008). Çağdaş Türk Edebiyatında Şahmeran İmgesi: Arketipsel Bir Yaklaşım. 38. ICANAS (Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi) 10-15 Eylül 2007- Ankara, Bildiriler: Edebiyat Bilimi Sorunları ve Çözümleri, Cilt 4, 1691-1718.
- Uncu, E. (2013). Mezopotamya, Anadolu ve Mısır Medeniyetlerinde Güneş Kültü. History Studies. 5(1). s. 349-366.
- Uslu Azarak, L. (2019). Melek Tavus’un Halkı Ezidiler’in İnancı. The Journal of Social Sciences, 40(40), 561–569. https://doi.org/10.29228/SOBIDER.32592 Uysal, Ç. A. (2024, Haziran 4). Bawer Doğanay’la Kurmaca Notlar Üzerine [Röportaj]. Kolajart. https://kolajart.com/wp/2024/06/04/cagla-akinci-uysal-bawer-doganayla-kurmaca-notlar-uzerine/ 15.03.2025 tarihinde erişilmiştir.
- ANADOLU ÜNİVERSİTESİ SANAT & TASARIM DERGİSİ 318 Sanat&Tasarım Dergisi,15 (1), 2025: 291-318
- Suvari, Ç. C. (2011). Yezidilikte Kötülük Kavramı. Geçmişten Günümüze İdil. (Uluslararası Geçmişten Günümüze İdil Sempozyumu Bildirileri), (Der: N. Doru). Şırnak Üniversitesi Yayınları, 1 Cilt, s. 307-317.
- Turani, A. (1979). Dünya Sanat Tarihi. 2. Basım. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
- Tükel, U. ve Yüzgüller, S. (2018). Sözden İmgeye Batı Sanatında İkonografi. İstanbul: Hayalperest Yayınevi.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Çağdaş Sanat |
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 20 Haziran 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 12 Ekim 2024 |
| Kabul Tarihi | 14 Nisan 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Cilt: 15 Sayı: 1 |
