Öz
Bu çalışma, Cumhuriyet öncesi Türkiye'de kültürel ve sanatsal değerlere yönelik vandalizmi
ve bu değerlerin korunmasına ilişkin toplumsal, hukuki ve ideolojik süreçleri tarihsel
bir perspektiften ele almaktadır. Araştırmada nitel analiz yöntemleri ve tarihsel dokümantasyon
teknikleri kullanılarak dönemin olayları ve politikaları incelenmiştir. Araştırma
kapsamında, vandalizmin yalnızca fiziksel yıkım değil, aynı zamanda bir toplumun kolektif
belleğini hedef alan bir süreç olduğu vurgulanmaktadır. Osmanlı İmparatorluğu'nda
Tanzimat Dönemi, Avrupa etkisiyle kültürel mirasın korunmasına dair farkındalığın arttığı
bir dönem olarak dikkat çekmektedir. Osmanlı döneminde vandalizm, kültürel mirasa
yönelik kasıtlı tahribatlar, ekonomik krizler ve toplumsal normların yokluğuyla şekillenmiştir.
Tanzimat reformları, kültürel varlıkların korunması ve sanatsal temsilde modern
bir yaklaşım geliştirilmesi açısından dönüm noktasıdır. İslami inançlar, heykel sanatını ve
insan tasvirlerini sınırlarken Tanzimat Dönemi'nde Batılı reformların etkisiyle figüratif
unsurlar sanat ortamına girmeye başlamıştır. Tanzimat sonrası Batı tarzı reformlar, Osmanlı
toplumunda sanatsal temsilin gelişimini desteklemiş ancak toplumsal tepki ve dini
baskılar nedeniyle sınırlı kalmıştır. Bu bağlamda, çalışma, sanatsal vandalizmin tarihsel
bağlamını analiz ederek imgenin toplumdaki rolünü ve bu rolün sosyal, hukuki ve politik
etkilerini anlamayı amaçlamaktadır.
Anahtar Kelimeler
Osmanlı İmparatorluğu Vandalizm Tasvir yasakları Kültürel miras Kaçakçılık.
Kaynakça
- Ahmad, F. (1995). Modern Türkiye’nin oluşumu. (Y. Alogan, Çev.) İstanbul: Sarmal Yayınevi. Akçura, B. (2020). Kaldırın şu heykeli buradan. İstanbul: İletişim Yayınları. Antmen, A. (2008). Kır, dök, tükür: Türk kültüründe heykel sanatı ve lanet. Sanat Yazıları(18), s. 11-25. Antmen, A. (2023). Modernizm peşinde: Sanatın yüzyılı. M. Ö. Alkan içinde, Cumhuriyet: Bir asırlık muhasebe (s. 271-314). İstanbul: İletişim Yayınları. Artun, N. A. (2019). Muhafaza mimarlık. İstanbul: İletişim Yayınları. Busbecq, O. G. de (2005). Kanuni döneminde Avrupalı bir elçinin gözlemleri (1555-1560). (D. Türkömer, Çev.) İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
- İstanbultarihi. (Mehmet Üstünipek, t.y.). Veziriazam Ibrahim Paşa’nın Macaristan’dan getirtip Sultanahmet Meydanı’na diktirdiği heykeller, S. Lokman, Hünernâme, 16. yy., 20 Aralık 2024 tarihinde https://istanbultarihi.ist/279-istanbulda-heykel adresinden erişilmiştir.
- Google. (t.y.). Osman Gazi Büstü, Keverek, 1915-1916, kalkerli taş, 60x91 cm, Sivas-Hafik, 20 Aralık 2024 tarihinde https://images.app.goo.gl/Sw9Wc5qVQqptLLKB8 adresinden erişilmiştir.
- Kulturenvanteri. (Engin Mutlu, 2022, 2 Aralık). Sırasıyla, Osman Bey büstü, kaidenin kullanıldığı Atatürk büstü, Hafik, Sivas, 20 Aralık 2024 tarihinde https://kulturenvanteri.com/yer/?p=191187 adresinden erişilmiştir.
- Kültür Varlıkları 34. Araştırma sonuçları toplantısı 1.C. (https://kvmgm.ktb.gov.tr/Eklenti/52534,34arastirma1pdf.pdf?0, Erişim 09.01.2024)
- Madran, E. (1985). Osmanlı Devleti’nde eski eser ve onarım üzerine gözlemler (Cilt XLIX). Ankara: Belleten, TTK Yayını.
- Öndin, N. (2002). Cumhuriyet dönemi (1923-1950) Kültür politikalarının Türk resim sanatı üzerindeki yansımaları (Yayımlanmamış doktora tezi). İstanbul: Mimar Sinan Üniversitesi SBE Sanat tarihi ABD Batı sanatı ve çağdaş sanat programı.
- Öndin, N. (2011). Gelenekten moderne Türk resmi estetiği (1850-1950). İstanbul: İnsancıl yayınları.
- Özmenekşe, Y. O. (2022). Türkiye’den kaçırılan kültürel miras varlıkları (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Antalya: Akdeniz Üniversitesi SBE turizm yönetimi ABD.
- ANADOLU ÜNİVERSİTESİ SANAT & TASARIM DERGİSİ 338 Sanat&Tasarım Dergisi,15 (1), 2025: 319-338
- Tekiner, A. (2014). Atatürk heykelleri: Kült, estetik, siyaset. İstanbul: İletişim yayınları.
- Tez, Z. (2018). Yasaklı sanat olarak minyatür, resim ve grafik tarihi. İstanbul: İnkılap kitabevi.
- Türkiye diyanet vakfı (1994). İslam ansiklopedisi (9. Cilt, 87-88). İslam araştırmaları merkezi.
- Wikipedia. (t.y.). Ayastefanos Rus abidesi, 20. yy. Osmanlı kartpostalı ve yıkılışı, 20 Aralık 2024 tarihinde https://tr.wikipedia.org/wiki/Ayastefanos_Rus_Abidesi adresinden erişilmiştir.
- Wikipedia. (t.y.). Ayastefanos Rus abidesi, 20. yy. Osmanlı kartpostalı ve yıkılışı, 20 Aralık 2024 tarihinde https://tr.m.wikipedia.org/wiki/Dosya:Ayastefanos_Rus_Abidesi_patla_ma_an%C4%B1.jpg adresinden erişilmiştir.
- Wikipedia. (t.y.). II. Mahmut, Fransız ressam Henri–Guillaume Schlesinger tarafından çizilmiş portresi, 1839, 20 Aralık 2024 tarihinde https://tr.wikipedia.org/wiki/II._Mahmut adresinden erişilmiştir.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Görsel Kültür |
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 20 Haziran 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 13 Ekim 2024 |
| Kabul Tarihi | 24 Şubat 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Cilt: 15 Sayı: 1 |
