Araştırma Makalesi
Ebeveynlerin Bakış Açısıyla İlkokul 3. ve 4. Sınıf Öğrencilerinin Dijital Oyun Bağımlılığının Sorumluluk Bilincine Yansımalarının İncelenmesi
Öz
Bu araştırmada, ebeveynlerin bakış açısıyla ilkokul üçüncü ve dördüncü sınıf öğrencilerinin dijital oyun bağımlılığının sorumluluk bilincine yansımalarının incelenmesi amaçlanmaktadır. Çalışmada temel nitel araştırma yöntemi kullanılmıştır. Araştırma verileri, Samsun ili Ladik ilçesinde öğrenim gören 3. ve 4. sınıf öğrencilerinin ebeveynlerinden yarı yapılandırılmış görüşmeler yoluyla elde edilmiştir. Ebeveynlere yarı yapılmış görüşme formu uygulanmadan önce 40 ebeveynle çocuklarında dijital oyun bağımlılığı olup olmadığı konusunda ön görüşme yapılmıştır. Çocuklarında dijital oyun bağımlılığı olduğunu söyleyen velilerden gönüllülük esasına bağlı olarak 10 öğrencinin ebeveynleriyle görüşmeler yapılmıştır. Araştırma sonucunda dijital oyun bağımlılığının çocukların bireysel, ailevi, sosyal ve akademik sorumlulukları üzerinde belirgin etkiler yarattığı ortaya konmuştur. Dijital oyunların olumsuz etkileri, öz bakım alışkanlıklarının ihmal edilmesi, aile içi iletişimde zayıflama, sosyal bağların zedelenmesi ve akademik sorumlulukların yerine getirilmesinde zorluklar olarak belirlenmiştir. Buna karşın, dijital oyunların kelime dağarcığını zenginleştirme, tasarım becerilerini geliştirme ve sosyal prestij kazandırma gibi olumlu katkıları da tespit edilmiştir. İlaveten, ebeveynlerin çocukların dijital oyun alışkanlıklarını kontrol altına almak için sosyal aktiviteler, süre kısıtlamaları ve yasaklamalar gibi farklı stratejiler uyguladıkları belirlenmiştir. Araştırmanın, konu ile ilgili paydaşlara, dijital oyun bağımlılığının çocukların sorumluluk bilinci ve davranışları üzerindeki etkilerini anlama ve bu konuda önleyici stratejiler geliştirme adına önemli katkılar sağlayacağı düşünülmektedir.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Açıkgöz, S. (2024). Lise öğrencilerinin dijital oyun bağımlılığı ile Psikolojik ihtiyaçları ve beş faktör kişilik özellikleri arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.
- Aral, N. Gürsoy, F., & Köksal, A. (2001). Okul Öncesi Eğitimde Oyun. Ya-Pa Yayınları.
- Arslan, A. (2021). Ortaokul öğrencilerinde oyun bağımlılığı ile sorumluluk duygusu davranışı ve sosyal beceriler arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.
- Arslan, A., ve Taş, İ. (2022). Ortaokul öğrencilerinde oyun bağımlılığı ile sorumluluk duygusu-davranışı ve sosyal beceriler. Yaşadıkça Eğitim, 36(3), 716–731. https://doi.org/10.33308/26674874.2022363453
- Arslan, A., Kırık, A. M., Karaman, M. ve Çetinkaya, A. (2015). Lise ve üniversite öğrencilerinde dijital bağımlılık. İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 8(8), 34-58. https://doi.org/10.17361/uhıve.2015813153
- Aydoğdu-Karaaslan, İ. (2015). Dijital oyunlar ve dijital şiddet farkındalığı: ebeveyn ve çocuklar üzerinde yapılan karşılaştırmalı bir analiz. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(36), 806-818.
- Başal, H. A. (2007). Geçmiş yıllarda türkiye’de çocuklar tarafından oynanan çocuk oyunları. Journal of Uludag University Faculty of Education, 20(2), 243-266.
- Başaran, İ. E. (1974). Eğitim psikolojisi (3. Baskı). Yargıçoğlu.
- Bayram-Topdal, E. (2008). Oyun açlığının gidermenin yolu olarak İnternet. Milli Eğitim National Education, 37(180), 353-365.
- Biricik, Z. (2021). Çocukların oynadığı dijital oyunlara ilişkin dijital ebeveynlerinin farkındalıkları üzerine bir inceleme. Erciyes İletişim Dergisi, 8(2), 575-597. https://doi.org/10.17680/erciyesiletisim.785287
- Braun, V., & Clarke, V. (2006). Using thematic analysis in psychology. Qualitative Research in Psychology, 3, 77-101.
- Bryce, J., & Rutter, J. (2003). Gender Dynamics and the Social and Spatial Organization of Computer Gaming. Leisure Studies, 22, 1-15. https://doi.org/10.1080/02614360306571
- Burghardt, G. (2012). Defining and Recognizing Play. The Oxford Handbook of the Development of Play. https://doi.org/10.1093/oxfordhb/9780195393002.013.0002
- Can, M.Z., & Türkmen, B. (2017). Bilgisayar oyunlarının yabancı dil eğitimine katkısının araştırılması: Anadili Türkçe olan 100 yükseköğretim öğrencisi üzerinde yapılan araştırma örneği. Tarih Okulu Dergisi, 10(31), 399-435. http://dx.doi.org/10.14225/Joh1098
- Creswell, J. W. (2018). Nitel araştırma yöntemleri (4. Baskı). Mesut Bütün (Çev.), Selçuk Beşir Demir). Siyasal Yayın Dağıtım.
- Coşkun, S. (2019). Aristoteles ve Kant’ta sorumluluk. Felsefe ve Sosyal Bilimler Degisi, 28, 87-100
- Çakır, H. (2013). Bilgisayar oyunlarına ilişkin ailelerin yaklaşımı ve öğrenci üzerindeki etkilerin belirlenmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(2), 138-150. https://doi.org/10.17860/efd.89744
- Çankaya, G. (2014). Çocukların oynadıkları oyunlara göre empati ve saldırganlık düzeylerinin incelenmesi [Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.
- Çankaya, G., ve Ergin, H. (2015). Çocukların oyunlara göre empati ve saldırganlık düzeylerinin incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 1(2), 283-297.
- Çavuş, S., Ayhan, B., & Tuncer, M. (2016). Bilgisayar oyunları ve bağımlılık: Üniversite öğrencileri üzerine bir alan araştırması. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 43, 265-289.
- Cevizci, A. (1997). Felsefe sözlüğü (Genişletilmiş 2. Baskı). Ekin Yayınları.
- Civelek, B. (2006). Çocuklara sorumluluk bilinci kazandırmak. Çoluk Çocuk Aylık Anne Baba Eğitimci Dergisi, 58, 20–22.
- Davaslıgil Ü. (1989) Yaratıcılık ve Oyun. Eğitim ve Bilim, 13(71).
- Dökmen, Ü. (2011). Evrenler uyumlaşma sürecinde varolmak, gelişmek, uzlaşmak (14. Baskı). Remzi Kitabevi.
- Drummond, A., & Sauer, J. D. (2014). Video-games do not negatively impact adolescent academic performance in science, mathematics or reading. PloS one, 9(4), e87943.
- Egemen, A., Yılmaz, Ö. ve Akil, İ. (2004). Oyun, oyuncak ve çocuk. ADÜ Tıp Fakültesi Dergisi, 5(2), 39-42.
- Eskili, Y. (2023). İlkokul dördüncü sınıf öğrencilerinin dijital oyun bağımlılığı ile öğrenme ve çalışma sorumluluğu arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi].
- Eskili, Y., ve İflazoğlu Saban, A. (2025). İlkokul dördüncü sınıf öğrencilerinin dijital oyun bağımlılığı ile öğrenme ve çalışma sorumluluğu arasındaki ilişkinin incelenmesi. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 61(61), 1-22. https://doi.org/10.15285/maruaebd.1436089
- Fang, M. Tapalova, O., Zhiyenbayeva, N., & Kozlovskaya, S. (2021). Impact of digital game-based learning on the social competence and behavior of preschoolers. Education and Information Technologies, 27, 3065-3078. https://doi.org/10.1007/s10639-021-10737-3.
- Farchakh, Y., Haddad, C., Sacre, H., Obeid, S., Salameh, P., & Hallit, S. (2020). Video gaming addiction and its association with memory, attention and learning skills in Lebanese children. Child and Adolescent Psychiatry and Mental Health, 14(1), 1-11.
- Gökçen, A. (2023). Çocukların ekran kullanım özellikleri, dijital oyun bağımlılık eğilimleri, sosyal yetkinlik ve davranış durumları ve ebeveyn rehberlik stratejileri arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yüksek Lisans Tezi, Pamukkale Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.
- Griffiths, M. D., & Davies, M. N. (2005). Videogame addiction: Does ıt exist? Handbook of computer game studies. MIT Pres, 359-368.
- Grüsser, S. M., Thalemann, R., & Griffiths, M. D. (2007). Excessive computer game playing: evidence for addiction and aggression? Cyberpsychology & Behavior, 10(2), 290–292. https://doi.org/10.1089/cpb.2006.9956.
- Günbayı, I. & Sorm, S. (2018). Social paradigms in guiding social research design: The functional, interpretive, radical humanist and radical structural paradigms. Online Submission, 9(2), 57-76.
- Hazar, Z., & Hazar, M. (2017). Çocuklar için dijital oyun bağımlılığı ölçeği. Journal of Human Sciences, 14(1), 203-216. https://doi:10.14687/jhs.v14i1.4387
- Horzum, M. (2011). İlköğretim öğrencilerinin bilgisayar oyunu bağımlılık düzeylerinin çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 36(159).
- Horzum, M. B., Güngören, Ö. C. ve Kaymak-Demir, Z. (2017). Teknolojinin olumsuz etkileri. Vize yayınları.
- Horzum, M.B., Ayas, T., & Çakır-Balta, Ö. (2008). Çocuklar için bilgisayar oyun bağımlılığı ölçeği. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3(30), 76-88.
- Irmak, A. Y., & Erdoğan, S. (2016). Ergen ve genç erişkinlerde dijital oyun bağımlılığı: Güncel bir bakış. Türk Psikiyatri Dergisi, 27(2), 128-137.
- Karadağ, E., & Kılıç, B. (2019). Öğretmen görüşlerine göre öğrencilerdeki teknoloji bağımlılığı. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 11, 101-117.
- Kaya, G. İ. (2018). Oyun ve tarihsel olarak oyunun eğitimdeki yeri. Ulusal Eğitim Akademisi Dergisi, 2 (1),1.
- Kesici, A. (2020). The effect of conscientiousness and gender on digital game addiction in high school students. Journal of Education and Future, (18), 43-53. https://doi.org/10.30786/jef.543339.
- Köse, Z. (2013). 13-14 Yaş grubu ergenlerin bilgisayar oyunlarını oynama alışkanlıklarının ve sosyalleşme durumlarının araştırılması (Kütahya İli örneği). [Yüksek Lisans Tezi, Kocatepe Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.
- Livingstone, S., Mascheroni, G., Dreier, M., Chaudron, S., & Lagae, K. (2015). How parents of young children manage digital devices at home: The role of income, education and parental style. EU Kids Online, LSE.
- Merriam, S. B. (2013). Nitel araştırma desen ve uygulama için bir rehber (Çev. Ed.: Selahattin Turan). Nobel Akademik Yayıncılık.
- Merriam, S. B., & Tisdell, E. J. (2015). Qualitative research: A guide to design and implementation (4. Baskı.). San Francisco, CA: Jossey-Bass.
- Mumcu, T. (2024). Çocuklar için dijital medya içerikleri. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 34, 3, 1435-1446. https://doi.org/10.18069/firatsbed.1481482.
- Mustafaoğlu, R., & Yasacı, Z. (2018). Dijital oyun oynamanın çocukların ruhsal ve fiziksel sağlığı üzerine olumsuz etkileri. Bağımlılık Dergisi, 19(3), 51-58.
- NIMF (2005). Computerand video game addiction. National Institute on Media and the Family.
- Nunes, C. S. S. M., & Simescu, A. S. (2010). Ethics and corporate social responsibility – A strategic approach within the organization. Studies and Scientific Researches Economics Edition, 15.
- Onay, İ., & Çelik, Y. (2022). Sorumluluk değeri etkinliklerinin ilkokul 4. sınıf öğrencilerinin sorumluluk kazanım düzeylerine etkisi. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, (44), 77-89. https://doi.org/10.54614/AUJKKEF.2022.888282.
- Perko, I., & Mendiwelso-Bendek, Z. (2018). Gaming for Introducing Social Challenges and Responsibility to Young People. Naše gospodarstvo/Our economy, 64, 34-48. https://doi.org/10.2478/ngoe-2018-0021 .
- Prensky, M. (2001). Digital Game-Based Learning. McGraw-Hill.
- Sağlık Bakanlığı, (2018). Dijital oyun bağımlılığı çalıştayı, Sonuç Raporu.
- Sayar, K., & Benli, S. (2020). Dijital çocuk. Kapı Yayınları.
- Schulte-Markwort, M. (2005). Kinder und computer. In: Wiener Klinische Wochenschrift. 117(5-6), pp. 173- 175.
- Soule, L.C., Shell, L.W., & Kleen, B.A. (2003). Exploring ınternet addiction: demographic characteristics and stereotypes of heavy ınternet users. Journal of Computer Information Systems, 44, 64-73.
- Stenros, J. (2017). The Game definition game: A review. Games and Culture, 12(6), 499-520. https://doi.org/10.1177/1555412016655679
- The Science Teacher (2007). Violent video games. National Science Teachers Association, 74 (1), 12-14.
- Türk Dil Kurumu [TDK] (1988). Türkçe sözlük-1 A-J. (8. baskı). Türk Tarih Kurumu Basım Evi.
- Yalçın, Irmak., & Ardıç (2018). Dijital oyunların çocuk ve ergenler üzerindeki etkileri: Literatür inceleme. Gençlik Araştırmaları Dergisi 6(16), 71-84.
- Yavuzer H. (2015). Çocuk psikolojisi, Remzi Kitabevi
- Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (11. Baskı). Seçkin Yayıncılık.
- Yiğit, E. (2017). Çocukların dijital oyun bağımlılığında ailelerin bazı değişkenler açısından incelenmesi [Yüksek Lisans Tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi
Toplam 64 adet kaynakça vardır.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Sosyal ve Beşeri Bilimler Eğitimi (Ekonomi, İşletme ve Yönetim Hariç) |
| Bölüm | Araştırma Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 31 Mayıs 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 24 Ocak 2025 |
| Kabul Tarihi | 30 Mayıs 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Cilt: 9 Sayı: 1 |
