Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

İlliberal Distopyanın Ütopya Olarak Sunulma Retoriğinde Erken Dönem Bir Bilim-Kurgu: Kavanozdaki Adam

Yıl 2025, Sayı: 21, 66 - 85, 31.05.2025

Argun Abrek Canbolat

https://doi.org/10.47124/viraverita.1649326

Öz

Bu çalışmada, Mesut Uçakan’ın Kavanozdaki Adam (1987) dizisi bağlamında ütopya ve distopya kavramlarına değinilmektedir. İdeolojik farklılıkların çakıştığı noktada illiberal ütopya ile illiberal distopya aslında aynı özelliklere sahiptir. Hümanizm ve evrensel değerler bağlamında değerlendirildiğinde ise illiberal demokrasinin unsurları çerçevesinde şekillenen ütopya, bir distopyadır denilebilir. Bu makale bağlamında illiberal distopya, muhafazakâr görüşün bir gelecek tasavvuru ve hatta kısmen gerçekleştirdiği bir yaşam stili olarak ortaya konmaktadır. Özgürlüklerin ve ilerlemenin zıddı şeklinde ortaya çıkan bu tür bir görüşün Türkiye’de ilk serimlendiği bilim-kurgu eser olarak ele alınan Kavanozdaki Adam, ilk olmasının dışında aynı zamanda temsil ettiği ve retoriğini sunduğu anti-entelektüalizm ve anti-materyalizm ile açık bir illiberal savunu yapmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Ütopya distopya Kavanozdaki Adam illiberalizm muhafazakârlık retorik.

Kaynakça

  • Alkan, Z. (2007, 28 Ekim). Dindarlığımı Öne Çıkardım, Dışlandım. Mesut Uçakan İle Söyleşi. Sabah-Günaydın Gazetesi.
  • Archer-Lean, C. (2009). Revisiting Literary Utopias and Dystopias: Some New Genres. Social Alternatives, 28 (3), 3-7.
  • Aristotle. (2017). De Anime. Hackett Publishing.
  • Bloch, E. (1986). The Principle of Hope. MIT Press.
  • Claeys, G. (2013). News from Somewhere: Enhanced Sociability and the Composite Definition of Utopia and Dystopia. The Journal of the Historical Association, 98 (2), 145-173.
  • Furedi, F. (2022). The Psychological Construction of the Illiberal Subject, Andreas Sajo, Renata Uitz, Stephen Holmes (Ed.), Routledge Handbook of Illiberalism, (ss. 616-634) içinde. Routledge.
  • Gençoğlu, F. (2020). On the Construction of Identities: An Autoethnography from Turkey. International Political Science Review, 41 (4), 600-612.
  • Gençoğlu, F. (2023). Once There Was and Once There Wasn’t: The Tale of Intellectuals and the State in Turkey. Third World Quarterly, 44 (9), 2098-2114.
  • Gezgin, E. (2023). Türkiye’de Toplumsal Cinsiyet Karşıtı Hareketlerin Gelişimi Karşısında Akademi. Reflektif. 5 (3), 717-732.
  • Göle, N. (1999). Batı-dışı Modernlik: Kavram Üzerine. Toplum ve Bilim, 80, 128-143.
  • Göle, N. (2000). Modernist Kamusal Alan ve İslami Ahlak. Nilüfer Göle (Ed.), İslamın Yeni Kamusal Yüzleri. (ss. 7-17) içinde. Metis Yayınları.
  • Greene, V. (2011). Utopia/Dystopia. American Art, 25 (2), 2-7.
  • Hamilton, A. (2022). Conservatism as Illiberalism, Andreas Sajo, Renata Uitz, Stephen Holmes (Ed.), Routledge Handbook of Illiberalism, (ss. 70-81) içinde. Routledge.
  • Holmes, S. (2022). The Antiliberal Idea, Andreas Sajo, Renata Uitz, Stephen Holmes (Ed.), Routledge Handbook of Illiberalism, (ss. 3-15) içinde. Routledge.
  • Jameson, F. (2005). Archeologies of the Future. Verso.
  • Karadeniz, D. (2021, 22 Kasım). Kavanozdaki Adam: Hakikat Nasıl Yaşar? Sahteleri Yok Ederek. https://manifold.press/kavanozdaki-adam-hakikat-nasil-yasar-sahteleri-yok-ederek.
  • Keten, E. T. (2019). Kültürel İktidar Söylemi Ne İşe Yarıyor? https://yenie.net/kulturel-iktidar-soylemi-ne-ise-yariyor/
  • Kumar, K. (1991). Utopianism. Open University Press.
  • Levitas, R. (1990). The Concept of Utopia. Syracuse University Press.
  • Levitas, R. (2003). Introduction: The Elusive Idea of Utopia. History of the Human Sciences, 16 (1), 1–10.
  • Levitas, R. (2005). Utopia Matters. Marinela Freitas, Fatima Vieira (Ed.), Utopia Matters: Theory Politics, Literature and Arts. (s. 7-22) içinde. Editora da Universidade do Porto.
  • Maktav, H. (2010). Sinema ya da İlahi Aşk: İslami Sinemada Tasavvufi Yolculuklar. Sinecine, 1 (2), 31-55. May, R. (1994). Courage to Create. Norton and Company.
  • Meriç, C. (1985). Bu Ülke. İletişim. Merriam Webster Dictionary. (2025). Illiberalism. Mordacci, R. (2020). Reproductive Utopias and Dystopias: More, Campanella, Bacon and Huxley. Phenomenolohy and Mind, 19, 22-33.
  • More, T. (1994). Utopia. Penguin.
  • Özdemir, Ö. (2011). Yeni Dönem İslami Sinema ve Modernlik-Geleneksellik Sınırında Üslup Arayışı. Sinecine, 2 (2), 7-31.
  • Pappin, G. (2022). Contemporary Christian Criticism of Liberalism, Andreas Sajo, Renata Uitz, Stephen Holmes (Ed.), Routledge Handbook of Illiberalism, (ss. 43-59) içinde. Routledge.
  • Roemer, K. (1981). Defining America as Utopia. Burt Franklin (Ed.), America as Utopia. (ss. 1-15) içinde. Routledge. Rothstein, E., Muschamp, H., Marty, M. E. (2003). Visiond of Utopia. Oxford University Press.
  • Sands, P. (2018). Utopias and Dystopias, Wolf M. J. P. (Ed.), The Routledge Companion to Imaginary Worlds. (ss. 177-183) içinde. Routledge.
  • Sargent, L. (1994). The Three Faces of Utopianism Revisited. Utopian Studies, 5, 1–37.
  • Sargent, L. T. (2022). Rethinking Utopias and Utopianism. Oxford Press.
  • Simpson, P. L. P. (2015). Political Illiberalism. Transaction Publishers.
  • Uçakan, M. (1987). Kavanozdaki Adam. TRT Yapım.
  • Wilde, O. (1997). Nothing Except My Genius. Penguin Books.
  • Yıldız, T. (2012). “Piyasadan Endüstriye, Melodramdan Mitolojiye” Sinemanın Yarım Kalan Hikayesi: 1950-1980 Yılları Arasında Türk Sineması Eleştirisi. Milli Folklor 24, 148-157.

An Early Example of Pseudo-Science Fiction in the Rhetoric of Presenting Illiberal Dystopia as a Utopia: The Man in the Jar

Yıl 2025, Sayı: 21, 66 - 85, 31.05.2025

Argun Abrek Canbolat

https://doi.org/10.47124/viraverita.1649326

Öz

This study examines the concepts of utopia and dystopia in the context of Mesut Uçakan's The Man in the Jar (1987) series. At the intersection of ideological differences, an illiberal utopia and an illiberal dystopia share the same characteristics. When evaluated within the framework of humanism and universal values, a so-called utopia shaped by the elements of illiberal democracy can, in fact, be considered a dystopia. In this article, the concept of Illiberal Dystopia is presented as a conservative vision of the future and even a partially realized lifestyle. Kavanozdaki Adam, regarded as the first work of science fiction to depict this perspective in Turkey, not only holds a pioneering status but also openly advocates an illiberal stance through the anti-intellectualism and anti-materialism it represents and articulates.

Anahtar Kelimeler

Utopia dystopia The Man in the Jar illiberalism conservativism rhetoric.

Kaynakça

  • Alkan, Z. (2007, 28 Ekim). Dindarlığımı Öne Çıkardım, Dışlandım. Mesut Uçakan İle Söyleşi. Sabah-Günaydın Gazetesi.
  • Archer-Lean, C. (2009). Revisiting Literary Utopias and Dystopias: Some New Genres. Social Alternatives, 28 (3), 3-7.
  • Aristotle. (2017). De Anime. Hackett Publishing.
  • Bloch, E. (1986). The Principle of Hope. MIT Press.
  • Claeys, G. (2013). News from Somewhere: Enhanced Sociability and the Composite Definition of Utopia and Dystopia. The Journal of the Historical Association, 98 (2), 145-173.
  • Furedi, F. (2022). The Psychological Construction of the Illiberal Subject, Andreas Sajo, Renata Uitz, Stephen Holmes (Ed.), Routledge Handbook of Illiberalism, (ss. 616-634) içinde. Routledge.
  • Gençoğlu, F. (2020). On the Construction of Identities: An Autoethnography from Turkey. International Political Science Review, 41 (4), 600-612.
  • Gençoğlu, F. (2023). Once There Was and Once There Wasn’t: The Tale of Intellectuals and the State in Turkey. Third World Quarterly, 44 (9), 2098-2114.
  • Gezgin, E. (2023). Türkiye’de Toplumsal Cinsiyet Karşıtı Hareketlerin Gelişimi Karşısında Akademi. Reflektif. 5 (3), 717-732.
  • Göle, N. (1999). Batı-dışı Modernlik: Kavram Üzerine. Toplum ve Bilim, 80, 128-143.
  • Göle, N. (2000). Modernist Kamusal Alan ve İslami Ahlak. Nilüfer Göle (Ed.), İslamın Yeni Kamusal Yüzleri. (ss. 7-17) içinde. Metis Yayınları.
  • Greene, V. (2011). Utopia/Dystopia. American Art, 25 (2), 2-7.
  • Hamilton, A. (2022). Conservatism as Illiberalism, Andreas Sajo, Renata Uitz, Stephen Holmes (Ed.), Routledge Handbook of Illiberalism, (ss. 70-81) içinde. Routledge.
  • Holmes, S. (2022). The Antiliberal Idea, Andreas Sajo, Renata Uitz, Stephen Holmes (Ed.), Routledge Handbook of Illiberalism, (ss. 3-15) içinde. Routledge.
  • Jameson, F. (2005). Archeologies of the Future. Verso.
  • Karadeniz, D. (2021, 22 Kasım). Kavanozdaki Adam: Hakikat Nasıl Yaşar? Sahteleri Yok Ederek. https://manifold.press/kavanozdaki-adam-hakikat-nasil-yasar-sahteleri-yok-ederek.
  • Keten, E. T. (2019). Kültürel İktidar Söylemi Ne İşe Yarıyor? https://yenie.net/kulturel-iktidar-soylemi-ne-ise-yariyor/
  • Kumar, K. (1991). Utopianism. Open University Press.
  • Levitas, R. (1990). The Concept of Utopia. Syracuse University Press.
  • Levitas, R. (2003). Introduction: The Elusive Idea of Utopia. History of the Human Sciences, 16 (1), 1–10.
  • Levitas, R. (2005). Utopia Matters. Marinela Freitas, Fatima Vieira (Ed.), Utopia Matters: Theory Politics, Literature and Arts. (s. 7-22) içinde. Editora da Universidade do Porto.
  • Maktav, H. (2010). Sinema ya da İlahi Aşk: İslami Sinemada Tasavvufi Yolculuklar. Sinecine, 1 (2), 31-55. May, R. (1994). Courage to Create. Norton and Company.
  • Meriç, C. (1985). Bu Ülke. İletişim. Merriam Webster Dictionary. (2025). Illiberalism. Mordacci, R. (2020). Reproductive Utopias and Dystopias: More, Campanella, Bacon and Huxley. Phenomenolohy and Mind, 19, 22-33.
  • More, T. (1994). Utopia. Penguin.
  • Özdemir, Ö. (2011). Yeni Dönem İslami Sinema ve Modernlik-Geleneksellik Sınırında Üslup Arayışı. Sinecine, 2 (2), 7-31.
  • Pappin, G. (2022). Contemporary Christian Criticism of Liberalism, Andreas Sajo, Renata Uitz, Stephen Holmes (Ed.), Routledge Handbook of Illiberalism, (ss. 43-59) içinde. Routledge.
  • Roemer, K. (1981). Defining America as Utopia. Burt Franklin (Ed.), America as Utopia. (ss. 1-15) içinde. Routledge. Rothstein, E., Muschamp, H., Marty, M. E. (2003). Visiond of Utopia. Oxford University Press.
  • Sands, P. (2018). Utopias and Dystopias, Wolf M. J. P. (Ed.), The Routledge Companion to Imaginary Worlds. (ss. 177-183) içinde. Routledge.
  • Sargent, L. (1994). The Three Faces of Utopianism Revisited. Utopian Studies, 5, 1–37.
  • Sargent, L. T. (2022). Rethinking Utopias and Utopianism. Oxford Press.
  • Simpson, P. L. P. (2015). Political Illiberalism. Transaction Publishers.
  • Uçakan, M. (1987). Kavanozdaki Adam. TRT Yapım.
  • Wilde, O. (1997). Nothing Except My Genius. Penguin Books.
  • Yıldız, T. (2012). “Piyasadan Endüstriye, Melodramdan Mitolojiye” Sinemanın Yarım Kalan Hikayesi: 1950-1980 Yılları Arasında Türk Sineması Eleştirisi. Milli Folklor 24, 148-157.
Toplam 34 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular Radyo-Televizyon, Sinema (Diğer)
Bölüm Makaleler
Yazarlar

Argun Abrek Canbolat 0000-0002-4068-7690

Erken Görünüm Tarihi 1 Haziran 2025
Yayımlanma Tarihi 31 Mayıs 2025
Gönderilme Tarihi 1 Mart 2025
Kabul Tarihi 23 Mayıs 2025
Yayımlandığı Sayı Yıl 2025 Sayı: 21

Kaynak Göster

APA Abrek Canbolat, A. (2025). İlliberal Distopyanın Ütopya Olarak Sunulma Retoriğinde Erken Dönem Bir Bilim-Kurgu: Kavanozdaki Adam. ViraVerita E-Dergi(21), 66-85. https://doi.org/10.47124/viraverita.1649326
 Kapak Resmi İndir

ViraVerita E-Dergi, Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı (CC BY-NC) ile lisanslanmıştır.